Tegoroczna kampania dopłat bezpośrednich przyniosła istotne zmiany, które wpłyną na funkcjonowanie gospodarstw rolnych. Wprowadzone regulacje dotyczą zarówno limitów powierzchni, nowych norm środowiskowych, jak i zmian w ekoschematach. Eksperci zwracają uwagę, że niektóre z tych zmian mogą negatywnie wpłynąć na sytuację finansową rolników.
Nowy limit dla ekoschematów
Od 2025 roku wprowadzono limit 300 ha na gospodarstwo dla płatności za realizację ekoschematów obszarowych, praktyk lub wariantów. Wyjątkiem jest ekoschemat „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”, który nie podlega ograniczeniom.
Dodatkowo, na jednej działce rolnej można w tym roku zadeklarować realizację maksymalnie dwóch ekoschematów, ich wariantów lub praktyk – wyjaśnia Daria Kosmala, ekspertka z Agraves.
Spadek stawek dla „Integrowanej produkcji roślin”
Jedną z najistotniejszych zmian jest drastyczny spadek stawek dopłat w ramach ekoschematu „Integrowana produkcja roślin”.
Dla upraw rolniczych stawka będzie dużo niższa i wyniesie około 146 euro za hektar, czyli około 600 zł/ha. Dla porównania w 2023 roku było to aż 1300 zł/ha, a rok wcześniej 800 zł/ha – mówi Daria Kosmala. W przypadku upraw jagodowych i warzywnych stawka wynosi 309 euro/ha, a dla sadowniczych – 342 euro/ha.
Nowa norma GAEC 2 – ochrona torfowisk i terenów podmokłych
Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie normy GAEC 2, której celem jest ochrona torfowisk i terenów podmokłych. W praktyce oznacza to dla rolników kolejne ograniczenia.
„Nowe regulacje zakazują orki, wydobywania torfu oraz budowy nowych rowów i instalacji odwadniających. Może to znacząco utrudnić gospodarowanie na tych terenach” – podkreśla Kacper Bzura, ekspert Agraves.
Zmiany w punktacji ekoschematów
Wprowadzone zostały zmiany w punktacji dla dwóch popularnych praktyk:
- „Uproszczone systemy uprawy” – zamiast 4 punktów rolnicy otrzymają 3.
- „Wymieszanie słomy z glebą” – punktacja spadła z 2 do 1.
Warunkowość społeczna – większa kontrola nad przestrzeganiem prawa pracy
Nowością jest również wprowadzenie mechanizmu warunkowości społecznej. Oznacza to, że rolnicy zatrudniający pracowników będą podlegać dodatkowej kontroli pod kątem przestrzegania prawa pracy i BHP.
W przypadku poważnych naruszeń płatność zostanie zmniejszona o co najmniej 3%. Powtarzające się naruszenia mogą skutkować redukcją dopłat o 10%, a celowe i umyślne niezgodności mogą prowadzić nawet do całkowitego wykluczenia z płatności – tłumaczy ekspertka z Agraves. Kontrolą w Polsce zajmie się Państwowa Inspekcja Pracy.
Nowy ekoschemat – dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego
Od tego roku rolnicy mogą skorzystać z dopłat do kwalifikowanego materiału siewnego dla upraw zbóż, roślin strączkowych i ziemniaków. Aby zakwalifikować się do programu, konieczne jest:
- Stosowanie materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany na co najmniej 25% powierzchni gruntów ornych (maksymalnie 300 ha).
- Okazanie dokumentu potwierdzającego zużycie odpowiedniej ilości materiału siewnego.
- Deklaracja dodatkowego ekoschematu na tej samej działce, który nie wlicza się do limitu 300 ha.
Nowe zasady dla „Biologicznej uprawy”
Ekoschemat „Biologiczna uprawa” zastępuje dotychczasowy program biologicznej ochrony upraw.
Od tego roku dopłaty obejmują nie tylko stosowanie mikrobiologicznych środków ochrony roślin, ale także mikrobiologicznych nawozów z rejestru IUNG – zaznacza Bzura. Termin składania dokumentów potwierdzających zakup środków upływa 15 września (wcześniej 30 września).
Zmiany w dobrostanie tuczników
Rolnicy zajmujący się hodowlą trzody chlewnej również muszą przygotować się na zmiany. Od 2025 roku gospodarstwa prowadzące tucz w cyklu otwartym będą mogły kupować warchlaki do tuczu z gospodarstw oddalonych maksymalnie o 100 km (wcześniej 50 km). Ponadto, współczynnik DJP dla tuczników spadł z 0,3 do 0,1, co oznacza, że większa liczba zwierząt będzie mogła kwalifikować się do pełnej stawki płatności dobrostanowej.
Doprecyzowanie definicji trwałych użytków zielonych
Nowe regulacje wskazują, że grunty orne obsiane trawami w siewie czystym nie zostaną automatycznie przekwalifikowane na trwałe użytki zielone po 5 latach. Ma to wyeliminować niejasności interpretacyjne, zwłaszcza w kontekście ekoschematu „Zróżnicowana struktura upraw”.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany w dopłatach bezpośrednich niosą ze sobą zarówno szanse, jak i wyzwania dla rolników. Z jednej strony nowe ekoschematy mogą przynieść dodatkowe wsparcie, z drugiej – ograniczenia wynikające z norm środowiskowych oraz zmniejszone stawki niektórych dopłat mogą wpłynąć na rentowność gospodarstw.
Rolnicy powinni dokładnie zapoznać się z nowymi przepisami i dostosować strategię gospodarowania do obowiązujących regulacji. To pozwoli w pełni wykorzystać dostępne możliwości finansowania – podsumowuje Daria Kosmala.
Materiał powstała w oparciu o informację prasową od Agraves Sp. z o.o.
