Choć wykorzystanie różnego rodzaju pułapek do sygnalizowania obecności szkodników na plantacjach warzyw polowych ma długą, bo sięgającą lat 60-tych tradycję w Polsce, to po dziś dzień nie jest szeroko rozpowszechnione. Szkoda, bo wykorzystanie pułapek do ochrony warzyw przed agrofagami może przyczynić się do eliminacji części kosztów związanych z prowadzeniem plantacji lub podjęcia skuteczniejszej walki ze szkodnikami, gdy zachodzi taka potrzeba.
Rodzaje pułapek
Wyróżnić można trzy główne rodzaje pułapek na szkodniki żerujące na warzywach, które dobrze sprawdzają się jako sygnalizatory ich obecności, a czasem także ograniczają populację niektórych z nich. Mowa tu o pułapkach zapachowych, barwnych i feromonowych. Pierwsza grupa wykorzystuje wnioski z obserwacji poczynionych już w latach 50-tych minionego wieku, które wykazały, że dla np. muchówki barwa biała czy żółta jest o wiele atrakcyjniejsza niż zielona, czy brązowa. Z tego względu produkowane tablice lepowe najczęściej występują w jaskrawych kolorach. Organizmy szkodników warzyw polowych wykazują także zainteresowanie zapachem. Pułapki zapachowe wabią szkodniki wonią preferowanego przez nie pokarmu. Ich wykorzystanie pozwala na zdobycie wiedzy o skali obecności fitofagów na plantacji, a pułapki zastosowane w większej liczbie stwarzają także możliwość odłowienia lub mechanicznej eliminacji części pogłowia nieproszonych gości. Coraz większą popularnością cieszą się też pułapki wykorzystujące wabiki oparte na chemicznie agregowanych feromonach, czyli związkach chemicznych wydzielanych przez organizmy celem wywoływania pożądanej reakcji fizjologicznej czy zachowania u przedstawicieli tego samego gatunku. W gronie najpopularniej stosowanych feromonów dominują płciowe (wabią osobniki płci przeciwnej) lub agregacyjne (wabiące wszystkie osobniki do np. gromadnego żerowania). Dodatkowo wyróżnić można pułapki świetlne skuteczne w walce z owadami wabionymi przez światło o odpowiedniej długości fal.
Budowa, zastosowanie i ocena poszczególnych rozwiązań
Pułapki lepowe barwne mają te zaletę, że są proste w budowie i nie kosztują dużo. Działają niezawodnie jako sygnalizatory, a zastosowane masowo mogą także pełnić znacząca role w ograniczaniu populacji fitofagów. Wadą ich użycia jest eliminacja znacznej ilości innych, czasem pożytecznych owadów. Obecność wielu różnych gatunków na lepie utrudnia ich identyfikację i wymaga wiedzy z zakresu taksonomii owadów. Początkowo, gdy rośliny są małe można stosować mniejsze tablice lepowe, gdy plantacja jest większa bardziej okazałe lepy. Bardziej selektywnie działają pułapki zapachowe. Pozwalają one na zwabienia samców i samic szkodnika umożliwiając wczesne jego wykrycie i określenie zasadności wykonania zabiegu w celu jego zwalczenia. Istnieje możliwość zastosowania wariantu łączonego – pułapki zapachowej z jaskrawym lepem do którego przylepiać będą się szkodniki. Pułapka feromonowa typu kominowego składa się z dyspensera feromonowego, górnej części z lejkiem przez który wpadają motyle oraz dolnego zbiorniczka na szkodniki. Pułapka typu delta ma prostszą konstrukcję. Składa się z dyspensera feromonowego i podłogi z klejem. Bez względu na wariant pułapki feromonowe cechują się neutralnością wobec innych gatunków i są nieszkodliwe dla środowiska. Być może z tego powodu stosuje się je coraz powszechniej. Ze względu na wietrzenie feromonu w pułapkach należy pamiętać o jego wymianie średnio raz w miesiącu.
Walka z wybranymi szkodnikami
Do sygnalizacji obecności rolnic, które czynią szkody w kwaterach z ziemniakami, dobrze nadają się pułapki feromonowe. Instaluje się 1-2/ 1 ha, okres odłowu trwa od początku maja do końca września. Pułapka powinna znajdować się nie niżej niż 70 cm nad gleba, powyżej wierzchołków roślin. Zaleca się lustrować pułapkę dwa razy w tygodniu, choć w okresie intensywnego oblotu motyli warto to robić codziennie. Warto zwrócić uwagę na pułapkę zapachową służąca do monitorowania występowania śmietki kapuścianej. W pułapce tej, zamiast feromonu płciowego użyto jako atraktantu organicznego związku chemicznego z gorczycy, która wabi wyłącznie osobniki śmietki kapuścianej. Zwalnia to plantatora z konieczności wykazania się wiedzą w zakresie odróżnienia tego gatunku od innych, które mogłyby paść ofiarami na przykład pułapek barwnych. Na rynku dostępne są także tablice lepowe żółte i niebieskie do wykrywania wciornastków lub żółte, którymi odławia się mszyce, mączliki, ziemórki, miniarki, czy chowacze. Niektóre z takich tablic lepowych mają narysowaną kratkę, co ułatwia policzenie szkodników. Czasem można natknąć się także na tablice w kolorze czarnym. Są one produkowane z myślą o zwalczaniu skośnika pomidorowego.
Jako element zwalczania omacnicy prosowianki, która zagraża uprawom kukurydzy stosować można jeszcze inną formę sygnalizacji jej obecności, mianowicie pułapki świetlne. Należy je umieścić na plantacji już w połowie czerwca w zagęszczeniu 1 szt./ha, a ich lustracje warto cyklicznie powtarzać trzy razy w tygodniu i w oparciu o jej wyniki określić maksimum wylotu motyli aby ustalić najlepszy termin do wykonania zabiegu chemicznego. Choć nie ma tu żelaznych reguł, to najczęściej wypada on na fazę rozwijania się wiech kukurydzy, ale przed okresem pylenia.
Gdzie kupić
Pułapki barwne, zapachowe czy feromonowe dostępne są w ogrodniczych sklepach internetowych. Jednym z nich jest P.P.H. Medchem z Piaseczna, który posiada bardzo szeroką ofertę tego typu produktów. Niektóre warianty pułapek dostępne są także w sklepie Fungi-Chem z Pianowa. Warto zapytać także w lokalnych sklepach ogrodniczych. Ceny kształtują się w przedziale od kilkunastu zł za zestaw 6 tablic lepowych do około 50 zł za zestawy lepowo zapachowe do monitoringu obecności szkodników na plantacji.
