Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) jest bardzo groźnym szkodnikiem wielu warzyw uprawianych w polu. Głównie zagraża cebuli, porom i kapuście ale może również występować na innych gatunkach jak papryka, pomidory, ogórki. Na uprawy warzyw bardzo często nalatuje z miejsc w których zimuje (miedze, nieużytki, rowy) lub upraw rolniczych typu zboża. By go zwalczyć trzeba niekiedy w sezonie wykonywać kilka zbiegów. W sezonie 2015 wyjątkowo wcześnie wciornastki dały znać o sobie już na początku czerwca pojawiając się na cebuli.
Wciornastki – występowanie i szkodliwość
Wciornastek tytoniowiec jest niewielkim, trudno dostrzegalny gołym okiem owadem o długości ciała dochodzącej do 1,3 mm. W zależności od stadium rozwojowego jego ubarwienie jest różne. Larwy i nimfy mają ciało koloru żółtawego natomiast osobniki dorosłe są ciemnobrunatne. Pod względem budowy ciała wszystkie stadia rozwojowe są do siebie dość podobne, różnice dotyczą głównie rozmiarów i obecności skrzydeł. Larwy będące najmłodszym stadium rozwojowym nie mają skrzydeł, nimfy posiadają jedynie ich zaczątki, natomiast osobniki dorosłe mają 2 pary skrzydeł z charakterystyczną tzw. frędzlą. Zimują osobniki dorosłe w resztkach roślinnych z pól uprawnych, w wierzchniej warstwie gleby, na miedzach i w przechowalniach. Wiosną owady wylatują z ukrycia i zasiedlają różne gatunki roślin. Samice składają jaja pojedynczo pod skórkę liści. Z jaj wylęgają się larwy, które żerują przez jakiś czas na roślinie na której się wylęgły, a następnie przekształcają się w nimfy. W przeciwieństwie do larw nimfy są mało aktywne i nie pobierają pokarmu. Swój rozwój przechodzą przeważnie w ukryciu, w wierzchniej warstwie gleby lub pomiędzy przylegającymi do siebie liśćmi pora, na granicy wybielonej i zielonej części rośliny. Nimfy przekształcają się następnie w osobniki dorosłe, które rozlatują się, rozpoczynają żerowanie i rozmnażanie na kolejnych roślinach. Stadium szkodliwym tego owada są zarówno larwy jak i osobniki dorosłe, które odżywiają się wysysając z roślin soki komórkowe.
W wyniku żerowania wciornastków na szczypiorze cebuli, czy liściach pora, do pustych, uszkodzonych komórek dostaje się powietrze, powodując powstawanie na liściach charakterystycznych srebrzystych plamek. Początkowo małe i niemal niezauważalne, na skutek łączenia się ze sobą, plamy powiększają się i z czasem obejmują znaczną powierzchnię liścia. Można w ich pobliżu zaobserwować także małe, czarne punkciki – odchody wciornastków. Zaatakowane przez wciornastka tytoniowca rośliny słabiej rosną, dają niższy plon oraz mają obniżoną wartość handlową.
Ochrona
W celu zapewnienia skutecznej ochrony cebuli, należy przede wszystkim odpowiednio wcześnie rozpocząć lustrację plantacji. W sezonie 2015 pierwsze żerujące wciornastki na cebuli obserwowane były od 5-6 czerwca, pojawiały się one nawet na jeszcze słabo wyrośniętych roślinach. Szczególną uwagę należy zwrócić na zagłębienia szczypioru i miejsce skąd szczypior wyrasta ze zgrubienia. Tam można dostrzec ruchliwe ciemne punkty – będą to dorosłe osobniki wciornastków. Trudnej zauważalne są larwy i nimfy, który mają kolor jasnożółty lub brązowy. Lustracje najlepiej rozpocząć od brzeżnych części plantacji, tam gdzie sąsiaduje ona z rowami, miedzami lub uprawami zbóż. Tam zazwyczaj najwcześniej pojawiają się te szkodniki. Bardzo często opanowują one tylko brzeżne części plantacji, skąd stopniowo przemieszczają się w głąb. Jeżeli średnio na 1 roślinie znajduje się 6 lub więcej wciornastków należy wykonać pierwszy cykl zabiegów odpowiednim środkiem ochrony roślin. By skutecznie wyeliminować wciornastki kolejny zabieg powinien być wykonany po około 7 dniach od pierwszego. Lustracje na obecność wciornastków trzeba prowadzić aż do momentu zbiorów, gdyż szkodniki te bardzo chętnie nalatują na cebulę. Niekiedy konieczne jest wykonanie nawet 3-4 cykli zabiegowych, chroniąc cebulę aż do momentu załamywania się szczypioru. Wykonując zabiegi przeciwko wciornastkom, insektycydami o działaniu kontaktowym wobec szkodników, bardzo ważne jest dokładne opryskanie roślin jak również wskazane jest dodawanie zwilżaczy, które powodują, że ciecz użytkowa lepiej przylega do szczypioru i dłużej się na nim utrzymuje. Szczególnie dokłądnie powinny być opryskane brzeżne fragmenty uprawy, a w przypadku dużych plantacji gdy nie stwierdza się obecności wciornastków w głębi uprawy, pierwszy cykl zbiegów można wykonać tylko na brzegach pola.
