Brak zimy powoduje wzrost przeżywalności szkodników, które zimują w glebie. Stonka ziemniaczana jest jednym z nich, najpopularniejszy szkodnik w uprawach warzywniczych i rolniczych. Od wiosny rozpoczynamy monitoring, w celu precyzyjnej i skutecznej ochrony naszych upraw przed tym niezwykle żarłocznym owadem. Jest to szkodnik ważny ekonomicznie na naszych plantacjach.
Biologia, występowanie i szkodliwość
Chrząszcze stonki ziemniaczanej zimują w glebie na głębokości 10-30 cm. Owad dorosły ma 10 mm długości, żółte lub pomarańczowe zabarwienie z 10 czarnymi paskami. W przypadku braku uprawy rośliny żywicielskiej są zdolne do przebywania w stanie uśpienia przez 2-3 lata, co pozwala przetrwać gatunkowi w niesprzyjających warunkach. Pierwsze chrząszcze pojawiają się późną wiosną kiedy kwitnie bez czarny i jaśmin, co wypada na połowę czerwca. W tym czasie gleba jest już wystarczająco nagrzana i osiąga temperaturę ok 14°C przez co najmniej 20 dni. Po kilku dniach intensywnego żerowania samice na spodniej stronie liści składają jaja, na szczęście jaj są łatwo zouważalne ponieważ maja jaskrawy pomarańczowy kolor. Płodność samicy wynosi nawet do 3 000 jaj w sprzyjających warunkach. Po 5-7 dniach przy temperaturze 20-25°C wylęgną się larwy L1, które przechodzą trzy lnienia (L2, L3, L4). Larwy są niezwykle żarłoczne, dobrze widoczne koloru czerwonego. Ostatnie stadium ulega przepoczwarzeniu w glebie. Po 2-3 tygodniach poczwarki przeobrażają się w chrząszcze pokolenia letniego, opuszczają glebę, przystępują do intensywnego żerowania przygotowując się w ten sposób do zejścia i zimowania w glebie. Ocieplenie klimatu spowodowało iż pokolenie letnie pojawia się na początku lipca i obserwujemy to zjawisko w sezonie 2023. W tak ciepłe lata jakie mamy stonka jest w stanie rozwinąć 2 pełne pokolenia, a rozwój ten trwa zaledwie 30-35 dni!!
Uszkodzenia ziemniaka powodują zarówno osobniki dorosłe jak i larwy. Zjadają blaszkę liściową, młode łarwy wygryzają okrągłe otwory w liściu, a stare osobniki obgryzają brzegi liści. Jeśli nie ma liści obgryzają pędy boczne i łodygi, a jeśli brakuje zielonych części uszkadzają bulwy. Najgroźniejsze są chrząszcze wychodzące po zimowaniu i larwy L3, L4 oraz chrząszcze pokolenia letniego.
Ocenę szkodliwości wykonuje się w okresie kwitnienia kiedy larwy pierwszego pokolenia zejdą do gleby. Oceniamy 100-150 roślin w losowo wybranych punktach po 10 roślin klasyfikując stopień uszkodzeń w 3-stopniowej skali: słaby 1-15 %; średni 16-30%; silny >30% zniszczonej blaszki liściowej.
Ryc.1. Skala stopni nasilenia uszkodzenia roślin przez stonkę źródło: agrofagi.com.pl
Monitoring i Zwalczanie
Początkowo stonkę znajdziemy na rządkach brzegowych, a następnie w głębi pola gdzie się przemieszczą wędrując. Potrafi migrować z innych pól uprawnych i nawet po wykonanym zabiegu monitoring jest konieczny. Wszelkie zaniedbania w kolejnym sezonie spowodują wysokie straty w plonie nawet 80%, a tak ze strony stonki ziemniaczanej będzie bardzo silny. Celem obserwacji jest określenie terminów pojawu poszczególnych stadiów rozwojowych szkodnika jak i ocena ich liczebności.
Próg ekonomicznej szkodliwości:
- 1-2 zimujące chrząszcze na 25 roślinach
- 1 złoże jaj lub 15 larw (minimalna strata plonu) na jednej roślinie
- 60 larw na roślinie (zniszczenie 15% liści = 28% straty plonu czyli ok 7 ton z ha).
Wybierając produkty do zwalczania kierujmy się obowiązującymi zasadami Integrowanej ochrony roślin. Ze względu na dużą zdolność do tworzenia odporności na substancje czynne (pyretroidy, fosforoorganiczne i karbaminiany) środków ochrony roślin przez stonkę ziemniaczaną pamiętajmy o rotacji zwłaszcza, gdy zabieg taki należy powtórzyć. Długotrwałe stosowanie środków z tej samej grupy spowoduje wytworzenie rasy odpornej, która zasiedli pole i żadne zwalczanie nie będzie wystarczające.
Do zwalczania stonki mamy dostępne takie środki jak neonikotynoidy (acetamipryd w dawce od 0,12-0,18 l/ha); pyretroidy (deltametryna 0,1-0,15 l/ha); makrocykliczne laktony (spinosad 0,1-0,15 l/ha); antranilowe diamidy (cyjanotraniliprolu 125 ml/ha); limonoidy (azadyrachtyna A 2,5 l/ha).
