Uprawa warzyw w Polsce w ostatnich latach bardzo dynamicznie się rozwija. Związane jest to z doskonaleniem technik uprawy, coraz większą mechanizacją i co się z tym wiąże z coraz wyższymi plonami uzyskiwanymi z danej powierzchni. W przypadku niektórych asortymentów Polska jest liderem w produkcji, dotyczy to zwłaszcza warzyw zbieranych ręcznie, gdzie relatywnie niższe koszty robocizny stawiają nas w lepszej pozycji względem Państw z zachodniej Europy.
Raz mniej, raz więcej czyli uprawa warzyw w Polsce
W ostatnich latach poziom uprawy warzyw pozostaje na podobnym poziomie. Powierzchnia przeznaczana pod uprawę warzyw w Polsce wynosi 170-180 tys. ha, a produkcja utrzymuje się na poziomie 4,5-4,8 mln ton rocznie. Największy obszar w naszym kraju zajęty jest pod uprawę takich gatunków jak cebula , kapusta i marchew, na kolejnych pozycjach są ogórki gruntowe, buraki ćwikłowe, kalafiory i pomidory gruntowe. Wysokie ceny zbytu większości warzyw w sezonie 2013/14 miały wpływ na wzrost produkcji w 2014 roku zwłaszcza buraków, cebuli i kapusty. Z kolei w 2015 roku, produkcja tych asortymentów nieco się zmniejszyła, na co jeszcze nałożyła się susza panująca praktycznie w całym kraju. Wpływ na to miały przede wszystkim niskie ceny po jakich producenci sprzedawali warzywa w sezonie 2014/15. Najbardziej zmniejszyła się powierzchnia uprawy kalafiorów i buraków ćwikłowych. W 2015 r. utrzyma się tendencja wzrostowa areału uprawy papryki, a także brokułów, kukurydzy cukrowej oraz mało liczących się jeszcze w produkcji krajowej: patisonów, kabaczków i cukinii. Uprawie warzyw w sezonie 2015 nie sprzyjały przede wszystkim warunki agrometeorologiczne. Sucha i zimna wiosna hamowała wschody i utrudniała przyjmowanie się wysadzonych w pole rozsad. Letnia i jesienna susza znacząco wpłynęła na plony warzyw, na całym terytorium Polski. Najbardziej odczuwalne jest zniżka plonów na Kujawach, gdzie w 2015 roku, rekordowo niskie były opady deszczu. Związane to będzie z pewnością z wyższymi cenami zbytu. Przy spadku plonów niekoniecznie jednak będzie to oznaczało wzrost opłacalności produkcji warzyw w Polsce.
Duża część produkowanych w Polsce warzyw przeznaczana jest do przetwórstwa. Szacuje się, że w sezonie 2014/15 produkcja przetworów warzywnych wyniosła 1170 tys. ton, wobec 1145 tys. ton w sezonie poprzednim. Zwiększyła się produkcja niemal wszystkich przetworów warzywnych, w tym dominujących w produkcji warzywnych przetworów, warzyw mrożonych. Udział przetwórstwa w zagospodarowaniu podaży rynkowej warzyw gruntowych wyniósł 39%, wobec 38% w sezonie 2013/14 i ok. 20% na początku ubiegłej dekady. W ostatnim sezonie zanotowany został nieznaczny wzrost produkcji keczupu i sosów pomidorowych, warzyw suszonych oraz kapusty kwaszonej.
Uprawa warzyw – doskonalenie
Patrząc jak rozwija się uprawa warzyw w ostatnich latach widać tendencję do większej specjalizacji. Duże gospodarstwa i firmy coraz częściej ograniczają asortyment produkowanych warzyw do jednego lub najwyżej kilku gatunków o zbliżonej agrotechnice. Specjalizacja daje wiele możliwości, bowiem pozwala doskonalić procesy produkcyjne, inwestować w nowoczesne maszyny do pielęgnacji i zbioru warzyw, a także technologie ich przechowywania. Taka tendencja jest szczególnie widoczna w rejonie Kujaw, Dolnego Śląska i Wielkopolski. Nieco inaczej jest natomiast na wschodzie Polski, gdzie cały czas uprawą warzyw zajmuje się duża liczba małych gospodarstw. Realizowana jest w nich przede wszystkim uprawa warzyw, wymagających dużego nakładu pracy ręcznej. Dotyczy to zwłaszcza takich asortymentów jak kalafior i brokuł oraz kapusta. Są też w Polsce bardzo specyficzne regiony jak np. rejon Łęczycy i Piątku, czy też podkrakowska Igołomia, gdzie warzywa uprawia się w bardzo specyficzny sposób – pod różnego typu osłonami na najwcześniejszy zbiór.
Wspomniana specjalizacja w uprawie warzyw, to także duże wyzwanie dla wielu gospodarstw. Ten roku wybitnie pokazał, jak ważne dla uzyskania dobrego plonu jest nawadnianie upraw. Tylko w gospodarstwach dysponujących bogatym źródłem wody i możliwością jej rozprowadzenia na uprawy, można było w tym roku uzyskać godziwe plony. Coraz mniejsze zasoby wodne, wskazują z kolei na potrzebę coraz bardziej oszczędnego gospodarowania zapasami wód gruntowych czy powierzchniowych. W tym zakresie najbardziej racjonalne jest wykorzystanie linii kroplujących, dzięki którym można ograniczyć starty wody związane z jej odparowaniem, czy też przenikaniem w głębsze warstwy. Takie rozwiązanie staje się coraz bardziej popularne i uzasadnione nawet w takich uprawach jak cebula czy marchew.
Uprawa warzyw – nowe zagrożenia
W uprawie warzyw wielu gatunków pojawia się też coraz większej zagrożeń. Mowa tu o chorobach i szkodnikach. Niektóre z nich atakują coraz to nowe gatunki roślin uprawnych, inne okazują się trudne do zwalczenia z racji coraz marniejszej liczby zarejestrowanych do tego celu insektycydów. Przykładem niech będzie mączlik, szkodnik dobrze znany producentom upraw pod osłonami obecnie stanowi zagrożenie dla wielu gatunków uprawianych w gruncie. W tym roku okazał się szczególnie trudny do zwalczania w uprawach warzyw kapustnych. Kolejnym takim szkodnikiem jest przędziorek chmielowiec, który w gorące lata, jak 2015, potrafi w krótkim czasie zniszczyć uprawy zwłaszcza fasoli szparagowej, ogórków gruntowych a nawet buraków cukrowych. Sezon 2015 sprzyjała też rozwojowi niektórych szkodników jak np. wciornastki, przez co ich zwalczanie okazało się bardzo trudne w niektórych lokalizacjach. Wynika to po części z faktu, że wiele szkodników nabywa z czasem odporności na stosowane insektycydy z tej samej grupy chemicznej. Przy braku rejestracji nowych preparatów i prowadzenia rotacji, problem ten może narastać w najbliższych latach. Podobnym zagrożeniem okazują się być choroby. W przypadku cebuli stosunkowo nowym i bardzo groźnym patogenem jest Stemphylium, z kolei dla marchwi – choroby wywołujące czernienie korzeni.
Jest dobrze może być lepiej
Wejście Polski do UE dało producentom nie tylko dostęp do wiedzy i technologii z zachodniej Europy, ale też możliwość rozwoju poprzez tworzenie Grup Producentów Owoców i Warzyw. Powstanie takich podmiotów pozwoliło przede wszystkim podnieść poziom technologiczny w zakresie przechowywania warzyw i przygotowania ich do obrotu handlowego. Powstały nowoczesne chłodnie, sortownie i pakowanie, dzięki którym warzywa mogą być długo i dobrze przechowywane, jak również przygotowane w sposób jakiego oczekują odbiorcy. To wszystko sprawia, że jakość polskich warzyw stale się poprawia. Są one obecne na straganach, targowiskach ale też sklepowych półkach sieci handlowych.
Polskie warzywa są coraz częściej one obiektem zainteresowania zagranicznych odbiorców co sprzyja wzrostowi eksportu zarówno warzyw świeżych jak też przetworzonych. Dzięki temu uprawa warzyw w Polsce ma szansę dalej się rozwijać.
W przygotowanym materiale wykorzystano dane Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB
