Jest wiele czynników, które wpływają na sukces w uprawie gatunku jakim jest cebula (czytaj również). Dobór odmian, technologia uprawy, zabiegi agrotechniczne, system i termin zbioru. Na niektóre z nich mamy wpływ, do innych trzeba się przystosować. Sukces w uprawie cebuli zależy w dużej mierze od wiedzy plantatora i umiejętności podejmowania odpowiednich decyzji we właściwym czasie.
Zagrożenia w uprawie
Cebula okazuje się dość trudnym gatunkiem w uprawie, gdyż jej wzrost i plonowanie jest w dużym stopniu uzależnione od warunków pogodowych. Krytyczne są okresy wschodów i tworzenia zgrubień cebulowych, kiedy to rośliny wymagają dużych ilości wody i odpowiedniej temperatury. Dużym problemem jest zwalczania chwastów, a bardzo często odpowiednia strategia stosowania herbicydów decyduje o sukcesie uprawy tego gatunku. Podstawową zasada przy stosowaniu herbicydów powinno być by jak najmniej zaszkodzić roślinom uprawnym. Trzeba bowiem pamiętać że stosowane zwłaszcza powschodowo herbicydy oddziaływają nie tylko na chwasty, ale również rośliny uprawne. By ograniczyć ten niepożądany wpływ preparatów chwastobójczych, konieczny jest prawidłowy dobór dawek, terminów stosowania dopasowanych do kondycji i fazy rozwojowej cebuli.
Cebula zazwyczaj uprawiana jest na płasko, w wystandaryzowanych zagonach szerokości 1,6 lub 1,8 m. Do takich technologii dostosowywany jest zazwyczaj cały park maszynowy w gospodarstwie począwszy od siewników na maszynach do zbioru kończąc. W dużych gospodarstwach większość prac pielęgnacyjnych oraz zbiór są zmechanizowane, co sprawia że cebula często stanowi podstawowy gatunek w uprawi wielkotowarowej.
W trakcie uprawy cebula narażona jest na działanie szeregu niekorzystnych czynników, w tym chorób i szkodników. Z grona tych pierwszych najgroźniejsze dla cebuli są zgnilizna szyjki cebuli (Botrytis allii), alternarioza cebuli i pora (Alternaria porri), mączniak rzekomy (Peronospora destructor) a także nowe patogeny jak Stemphylium, która to choroba czyni coraz większe spostoszenie na plantacjach cebuli. Bardzo groźne i trudne do wyeliminowania okazują się choroby pochodzenia odglebowego jak fuzaryjnej zgnilizny cebuli (Fusarium oxysporum f.sp.cepae) czy różowa zgnilizna korzeni cebuli (Pyrenochaeta terrestris). Występują one zwłaszcza na stanowiskach gdzie uprawiana była cebula w monokulturze, i mogą powodować znaczący spadek plonów oraz obniżenie wartości przechowalniczej cebuli. W takich sytuacjach jedynym wyjściem jest uprawa odmian mniej podatnych na te choroby a przede wszystkim przeniesienie uprawy na inne pola i prowadzenie płodozmianu. Wśród szkodników dla młodych siewek najgroźniejsze jest śmietka cebulanka (Delia antiqua), której larwy mogą uszkadzać i niszczyć młode siewki. W trakcie dalszego wzrostu cebuli rośliny mogą być atakowane przez wgryzkę szczypiorkę, ale największym dla nich zagrożeniem są wciornastki, które masowo nalatują na cebulą, uszkadzają szczypior, redukują powierzchnię asymilacyjną a tym samym zdolność plonotwórczą roślin. Uszkodzona przez szkodniki rośliny są zarazem bardziej podatne na infekcje powodowane przez czynniki chorobotwórcze. Racjonalna ochrona cebuli powinna być przede wszystkim prowadzona w oparciu o regularne lustracje plantacji, jak również warto śledzić prognozy pogody, by odpowiednio wcześniej reagować w sytuacji gdy warunki pogodowe będą sprzyjać pojawianiu się chorób (dotyczy to zwłaszcza mączniaka rzekomego).
Zbiór i przechowywanie
Zbiór cebuli realizowany jest w różny sposób można go rozpocząć w momencie gdy szczypior jest już załamany, na zgrubieniach tworzy się sucha łuska, a na przekroju widać, że stożek wzrostu jest zamknięty łuskami. Często praktykowanym jest zabieg hydrazydem maleinowym, który hamuje wyrastanie szczypioru w okresie kilkumiesięcznego jej przechowywania. Bardzo istotne jest utrzymanie cebuli w pełnej zdrowotności do momentu zbiorów – determinuje to później jej zdolność przechowalniczą.
Jeśli chodzi o samą technologię zbioru, to pierwszym etapem może być mechaniczne ścinanie szczypioru. Wówczas pozbawia się cebulę niepotrzebnego już zaschniętego szczypioru, przewożąc do chłodni lub przechowalni czysty surowiec. Mankamentem tego zabiegu jest fakt, tworzenia się otwartych ran na szczypiorze, przez które mogą wnikać patogeny. Dlatego, jeśli istniej ryzyko występowania chorób na plantacjach cebuli, nie jest polecane mechaniczne usuwanie szczypioru przed zbiorem. Następnym etapem jest wykopanie cebuli, która przez kilka dni składowana jest na pryzmach, na polu. Wówczas poddana naturalnym czynnikom tworzy ładną, dobrze zasychającą łuskę a szyjka cebulowa zasycha i zasklepia się. Sprzyja temu zwłaszcza słoneczna i wietrzna pogoda. Pozytywnym zabiegiem sprzyjającym dobremu zasychaniu cebuli może być przerzucanie pryzmy na których jest ona składowana. Nie zawsze jednak cebulę można w pełni wysuszyć na polu i wtedy konieczne jest dosuszenie po zebraniu w chłodni lub przechowalni. Warto w tym miejscu przypomnieć, że cebula jest gatunkiem, który ma dwa okresy spoczynku. Bezwzględny – zaraz po zbiorze przez około 30-60 dni (w zależności od odmiany i warunków uprawowych) kiedy to cebula nie reaguje na temperaturę i w tym okresie może być dosuszana nawet temperaturą do 30°C. Spoczynek względny to okres kiedy cebula reaguje silnie na warunki zewnętrzne tj. temperaturę i wilgotność. W zależności od tych parametrów może szybko wyrastać w szczypior. Optymalne warunki do przechowywania cebuli to 1-2°C lub nawet temperatura ujemna, wilgotność względna powinna być 70-75%. W trakcie przechowywania cebula może być składowana w zwykłych przechowalniach gdzie schładza się ją tylko powietrzem zewnętrznym lub w chłodniach, gdzie używa się agregatów chłodniczych do utrzymania stałej i stabilnej temperatury w okresie długiego przechowywania. O wartości przechowalniczej cebuli decyduje wiele czynników począwszy od odmiany, warunków uprawy, zdrowotności cebuli, jakości łuski i stopnia dosuszenia po zebraniu, wreszcie warunki w jakich składowana jest cebula. Odmiany o twardych zgrubieniach z dobrze przylegającą łuską mogą być przechowywane do czerwca-lipca kolejnego roku.
