W dniu 25 listopada 2021 roku odbyło się webinarium, w którym uczestniczyli eksperci i przedstawiciele branży rolno-spożywczej we współpracy z PortalSpożywczy.pl. Tematem tego spotkania był system znakowania żywności Nutri-Score. Rozmowy dotyczyły jego wpływu na sektor rolno-przetwórczy i konsekwencji ewentualnego szerokiego wprowadzenia.
System Nutri-Score
Francuski system znakowania żywności Nutri-Score w chwili obecnej jest jednym z kilku działających systemów znakowania żywności funkcjonującym na terenie Unii Europejskiej. Schemat ten opiera się na pięcioliterowym oznaczaniu produktów żywieniowych przedstawionych za pomocą skali od A do E, gdzie każda z liter posiada odrębny kolorystyczny odpowiednik. Najwyższa spośród ocen litera A jest zaznaczona kolorem ciemnozielonym, a żywności o najniższej jakości odpowiada litera E – oznaczona kolorem czerwonym. Produkty oznaczone literą A są najwyższej jakości, a ich konsumpcja wpływa pozytywnie na zdrowie, natomiast produktów oznaczonych literą E, według systemu Nutri-Score należy unikać, ponieważ mogą niekorzystnie oddziaływać na zdrowie.
Czynniki świadczące o jakości produktu
Klasyfikacja produktu według skali A do E wpływa na kilka czynników. Najpierw przeprowadzane jest badanie wartości odżywczej produktu spożywczego. Na ocenę pozytywną składa się wysoka zawartość białka, witamin, błonnika oraz zawartość owoców, warzyw oraz orzechów. W skali ocen negatywną otrzymuje produkt wyróżniający się wysoką kalorycznością w 100 g, dużą zawartością cukru, kwasów tłuszczowych nasyconych i soli. Punkty pozytywne odejmuje się od negatywnych, tak oto powstaje ocena punktowa wartości odżywczej, która w dalszej kolejności jest przyporządkowywana do skali pięcioliterowej.
Rozporządzenia (UE)
System Nutri-Score nie obejmuje środków spożywczych zwolnionych z wymogu przedstawienia obowiązkowej informacji o wartości odżywczej. Przykładem takich produktów są: świeże owoce, warzywa, zioła, przyprawy, kawa, herbata, guma do żucia i drożdże. Produkty te mogą mieć zamieszczoną ocenę Nutri-Score na opakowaniu, jednak warunkiem jest to, że zostanie uwzględniona informacja o wartości odżywczej na produkcie. Takie oto sposoby mają za zadanie określić państwa członkowskie, zgodnie z art. 44 ust. 2 rozporządzenia (UE) 1169/2011.
Nutri-Score na szeroką skalę
Skala kolorów ma na celu dostarczyć konsumentowi prostą i klarowną informację dotyczącą danego produktu żywnościowego, po to, aby konsument miał możliwość kontrolować zdrowe nawyki żywieniowe. Jak dotąd, skala Nutri-Score została wprowadzona według dobrowolności w takich państwach jak: Francja (2017), Hiszpania (2018), Belgia (2019), Królestwo Niderlandów (2019), Luksemburg (2020), Niemcy (2020). Poprzez takie firmy jak: Carrefour, Auchan, Danone i Kaufland została wprowadzono również w innych krajach, w tym m.in. w Polsce. Nie przez przypadek w większości są to przedsiębiorstwa francuskie.
Cel
Główną ideą Komisji Europejskiej było ujednolicenie systemu oznaczania wartości odżywczej z przodu opakowania. Ostatecznie państwa członkowskie opracowały własne systemy i zalecały podmiotom działającym na rynku spożywczym stosować specjalne oznakowania wartości odżywczej z przodu opakowania. Najbardziej charakterystycznym i korzystnym okazał się francuski system Nutri-Score, przyjęty w roku 2017. Dostarcza on ważnych danych o wartości odżywczej, ale podaje również informacje o ogólnej jakości odżywczej żywności za pomocą palety pięciu kolorów powiązanych z klasą literową. Systemy opakowania mogą pomóc konsumentom w dokonywaniu świadomych wyborów, a przy tym pomóc wdrożyć w swoje życie zdrowe nawyki żywieniowe, dlatego tak ważne jest ujednolicenie systemów.
Na tym etapie Komisja Europejska nie rekomenduje konkretnego sposobu znakowania żywności, jednak wszystkie podejmowane dotychczas kroki wskazują właśnie na skłanianie się do systemu Nutri-Score. Komisja ma zamiar wprowadzić na szczeblu unijny zharmonizowanego, a przy tym obowiązkowego oznaczania wartości odżywczej z przodu opakowania przed końcem roku 2022.
Nutri-Score zagrożeniem
Niektóre produkty posiadają bardzo wysoką i cenną wartość odżywczą, ale w systemie Nutri-Score będą uznane za niezdrowe, ponieważ nie mieszczą się w skali pozytywnej oceny, czyli w pobliżu koloru zielonego. Niejednokrotnie produkty zaznaczone na zielono są modyfikowane i wysoko przetworzone, co odbiega od ich ekologicznej produkcji.
Jak twierdzi przewodniczący Rady Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych – Marian Sikora: Dobro konsumenta i jego zdrowie powinno przeważyć nad znakowaniem produktów kolorami, ponieważ nie odzwierciedlają one prawidłowo produktu i wszystkiego co jest w nim zawarte.
Pewnych wartości w produkcie nie da się zmienić, w większości nie są one szkodliwe dla człowieka w umiarkowanych ilościach, np. tłuszcz w produkcie wędliniarskim. System Nutri-Score jest pewnym rozwiązaniem, jednak nie zawsze w 100% zgodny z rzeczywistą zawartością naturalnych składników odżywczych w produktach. W ocenie uczestników debaty można odnieść wrażenie, że oznaczenie te będą lub już są mało korzystne np. dla naturalny/nieprzetworzonych wyrobów mlecznych lub naturalnych soków owocowych lub warzywnych. W ocenie Juliana Pawlaka z KUPS, z tego uproszczonego systemu powinny być wykluczone soki owocowe lub warzywne, które w swoim składzie zawierają wiele cennych substancji odżywczych, które nie są właściwie eksponowane w systemie znakowania żywności Nutri-Score.
Każdy produkt znajduje swoje miejsce w diecie, ważna jest ilość porcji oraz zależność względem innych produktów. Informacja dla konsumenta może pomóc w wyborze, ale jednocześnie może wprowadzać w błąd przez zawężanie zakresu wartości odżywczej. Produkty nie składają się z siedmiu składników – tłumaczy dr hab. Dariusz Włodarek, kierownik Zakładu Dietetyki Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW w Warszawie.
Więcej na ten temat, jak również zagrożeniach związanych z systemem Nutri-Score w materiale poniżej:
Reasumując, prawdopodobnie system Nutri-Score powstał zgodnie z preferencjami kilku koncernów spożywczych. To przedsiębiorstwa, które dla własnych korzyści chciałyby rozwijać nawyki żywieniowe konsumentów w taki sposób, aby w konsekwencji czerpać z tego potężne zyski. Obawy te w dyskusji prezentował m.in. dr Witold Boguta z KZGPOW. Wszystko wskazuje bowiem na to, że system ten nie będzie pozwalał właściwie klasyfikować produktów naturalnych, czy wręcz wprowadzać dezorientację wśród konsumentów w wyborze wielu zdrowych i naturalnych produktów. Ten nowy system znakowania żywności jeśli zostanie powszechnie wprowadzonych może być niebezpieczny dla sektora owocowo-warzywnego, promując produkty mocno przetworzone wpływając na mniejsze zapotrzebowanie na surowiec do produkcji np. soków NFC, które byłby dyskryminowane przez system Nutri-Score. Równocześnie system ten jest sprzeczny z tzw. zielonym ładem, który jest coraz silniej promowany – podkreślał J. Pawlak.
Jak stwierdził profesor Philippe Legrand (przewodniczący komisji Francuskiej Agencji Bezpieczeństwa Żywności):„[system] nie informuje o składzie żywności, ale wydaje ogólną ocenę artykułu spożywczego. To ni mniej, ni więcej, tylko opinia czy werdykt. Zatem z punktu widzenia informacji naukowej to słabe rozwiązanie”.
Źródło: Centrum Rozwoju Rolnictwa Ośrodka Analiz Cegielskiego
