W trakcie konferencji KUPS w dniach 17-18 maja odbyło się wiele interesujących wystąpień. Przedstawiciele zakładów przetwórczych informowali o tendencjach panujących na rynku soków i napojów, a przedstawicielka KUPS dr Barbara Groele mówiła o tym w jaki sposób KUPS stara się je adresować i w pewnej mierze także kształtować.
Trendy i wyzwania na rynku owoców i warzyw
Anna Barabasz-Sawińska z firmy Maspex mówiła o trendach konsumenckich. Prelegentka we wstępie podkreśliła, że z uwagi na wzrosty cen i ogólną inflację spada konsumpcja żywności płynnej na bazie owoców i warzyw. Konieczne jest zatem zapewnienie konsumentowi przystępnej wartości. Produkt spożywczy powinien pełnić funkcję, mieć wartość dodaną , za którą konsument będzie mógł i chciał zapłacić. Drugi generalny kierunek w jakim rozwijał będzie się rynek to zrównoważony rozwój. Na pierwszy plan wybijają się tu recyclingowalne opakowania, a także nawyki żywieniowe i diety opierające się silniej na składnikach pochodzenia roślinnego, których pozyskanie związane jest z niższymi progami emisji gazów cieplarnianych. Chodzi jednak o to, by produkty takie były smaczne, by dobrze wyglądały, by były stabilne pod względem swoich właściwości i zbilansowane odżywczo. Ważne jest więc, by branży udało się sprawić aby soki i napoje były postrzegane jako fundamentalny element diety roślinnej. Kolejnym trendem na jaki zwróciła uwagę przedstawicielka Maspexu jest holistyczne podejście do zdrowia. Ważne dla konsumentów jest budowanie naturalnej odporności, a także troska o jelita, kości czy gospodarkę białkiem w organizmie. Żywność ma pomagać w relaksie, wspomagać koncentrację i wellbeing. Być może funkcjonalnym dodatkiem z cytrusów, które kojarzone są z budową odporności, będzie można zawalczyć o nowych konsumentów soków i napojów produkowanych głownie na bazie krajowych owoców i warzyw? Interesującym pomysłem wydaje się także dodawanie wszelkich biotyków (pre-, pro-, lub post-) do żywności płynnej. Ostatnim trendem na jakie uwagę zwróciła Anna Barabasz-Sawińśka są tendencje wynikające z odmiennych oczekiwań kolejnej generacji. Aktualnie dla producentów żywność kluczowym jest „pokolenie Z”. Jego przedstawiciele wymagają łatwości w użytkowaniu, zdrowego jedzenia i stylu życia, napojów z naturalnymi składnikami, braku cukru lub obniżonej jego zawartości a ponad 1/3 pije mniej alkoholu niż pokolenia wcześniejsze. Bardzo ważne są dla nich także informacje przekazywane w social mediach. Pojawia się również coraz więcej nowych produktów, jak np. smoothie, cydr, moktajle, soki warzywne, kombucha, zeltzer czy wody botaniczne.
Dr Dariusz Lizak, prezes Hortexu, także mówił o procesach zachodzących na rynku soków i napojów. Pod wpływem zmian gospodarczych, politycznych i społecznych postępuje formowanie się trendów rynkowych i kształtuje ich dynamika. Brak zmian przepisów prawa żywnościowego w kontekście komunikacji i znakowania produktów płynnych przełoży się na dalsze spadki konsumpcji soków i napojów owocowych. Potrzebna nam jest zmiana sposobu komunikacji tego, czym są te produkty – mówił szef Hortexu. Sok obecnie jest produktem w 100% pochodzącym z owoców, warzyw lub owoców i warzyw bez cukrów, substancji słodzących czy barwików. Napoje owocowe składają się zaś w min 20% ze składników owocowych i warzywnych. W większości są pasteryzowane ale mogą być także konserwowane chemicznie. Mogą zawierać także dodatki , jak np. barwniki czy aromaty lub cukry. W przypadku soków prawo zabrania informowaniu o braku tych dodatków co prowadzi do dysproporcji komunikacyjnej. Większość konsumentów nie rozróżnia soków od napojów owocowych, a proponowane im produkty stoją obok siebie w sklepach, więc nabywca może kierować się informacjami zawartymi na opakowaniach napojów, które nie mogą znaleźć się na opakowaniach soku. Badanie społeczne przeprowadzone w kwietniu 2023 roku na próbie 1075 osób wykazało, że aż 52% słabo rozróżnia soki od napojów owocowych, a kolejne 7% nie zdaje sobie w ogóle sprawy z tego, że są to różne kategorie produktów. Wszystko to sprawia, że sprzedaż soków, które są przecież droższe od napojów owocowych, jest dodatkowo utrudniona. Ale to na produkcję soków zużywa się znacznie więcej owoców przemysłowych, jakże jagodowych, dostarczanych do zakładów przetwórczych. Dr D. Lizak zapowiedział, że Hortex i KUPS będą podejmować działania na poziomie UE by zmienić sposób komunikacji dotyczących tych dwóch kategorii produktów na bazie owoców. Bardzo możliwe, że ich wprowadzenie pozwoli zatrzymać spadek zapotrzebowania na owoce i warzywa przemysłowe.
Działania KUPS
Dr Barbara Groele z KUPS omówiła działania organizacji na rzecz promocji żywności na bazie owoców i warzyw, a także wyzwania przed branżą sokowniczą. Obecnie spożycie średnie owoców i warzyw w Polsce to ok. 280 g/dziennie, choć WHO zaleca by było to ok. 400 g/osobę. Kraj nasz to trzeci największy producent owoców i warzyw w Europie, w niektórych obszarach lider, a jednak spożycie nie jest na wysokim poziomie. Skoro konsumenci nie sięgają po świeże produkty, to może zechcą regularnie spożywać soki? – zastanawiała się w trakcie swego wystąpienia dr B. Groele. Podkreślała, że widzi duży potencjał zwiększenia spożycia soków. Konieczna jest jego promocja jak i walka ze szkodliwymi mitami narosłymi przez lata wokół soków i napojów. Jednym z działań jest projekt „5 porcji warzyw, owoców lub soku”, który KUPS realizuje już przez 13 edycji. Organizacja komunikuje, że szklanka soku może być jedną z takich zdrowych, żywieniowych porcji. W ramach projektu odbywał się m.in. Światowy Dzień Soku, miejsce miały publikacje w mediach, konferencje naukowe i branżowe, wydano materiały informacyjne i przeprowadzono konkursy dla uczniów szkół i przedszkoli, wzmożono aktywność w social mediach, przeprowadzono badania konsumenckie, zawiązano współpracę z naukowcami, uruchomiono serwis Apetyt na Polskie, realizowany jest także Światowy Dzień Owoców i Warzyw. Eksperci KUPS przebadali także naukowe doniesienia i raporty w celu wyszukania informacji potwierdzanych prozdrowotny wpływ spożywania soków na ludzkie zdrowie. Co szczególnie ważne, natrafiono także na naukowe dowody korzystnego wpływu cukru naturalnie występującego w owocach i warzywach na ludzki organizm. Glukoza jest źródłem energii, a polifenole i witaminy zawarte w sokach także nie są obojętne dla ogólnej kondycji ciała. Bardzo ważnym programem jest też uwzględnienie porcji sokowych w żywieniu dzieci szkolnych. Chodzi o 1 jednostkowe opakowanie soku zawierające co najmniej 0,2 l produktu dziennie. Walka z mitami kolportowanym przez media to kolejny z istotnych obszarów działalności KUPS. Gdy pojawiają się nieprawdziwe informacje w artykułach, wysyłane są prośby o sprostowanie lub opracowanie innego artykułu, który wyjaśni sytuację. KUPS uczestniczy także w pracach nad wprowadzaniem nowych przepisów, np. dotyczących znakowania produktów. B. Groele bardzo negatywnie wyraziła się także na temat systemu znakowania żywości Nutri-Score. Soki są w nim najczęściej oceniane na D lub E w skali od A do D, gdzie A to nota najwyższa przyznawana produktom do najczęstszego stosowania. Poinformowała, że w UE zawiązała się koalicja krajów przeciwnych wprowadzeniu Nutri-Score, a we Włoszech rząd wręcz zakazał jego stosowania. KUPS dąży także do nowelizacji dyrektywy sokowej (2001/110/WE, 2001/112/WE i 2001/113/WE). W ramach prac być może możliwe będzie dodanie kategorii soków z obniżoną zawartością cukru oraz umożliwienie stosowanie oznakowania na opakowaniu „bez dodatku cukru”. Trwają także konsultacje z ministerstwem rolnictwa. Celem jest poszerzenie katalogu informacji, jakie mogą być zamieszczane na opakowaniach z sokiem dla polepszenia komunikacji z konsumentami. Trwają także starania o to, by soki i napoje owocowo-warzywne bez dodatku cukru nie zostały objęte podatkiem cukrowym, co wciąż jeszcze nie jest rozstrzygnięte.
