Ważną częścią seminarium marchwiowego zorganizowanego przez firmę Hazera w Wieliczce było przedstawienie problemów jakie w uprawie m.in. tego warzywa stwarzają nicienie oraz omówienie rozwiązań, które pozwalają je ograniczyć lub zwalczyć na stanowiskach, gdzie uprawia się marchew, ale też i inne warzywa.
Guzak północny
Niekwestionowanym specjalistą od nicieni oraz ich rozpoznawania jest dr Aneta Chałańska z firmy NEFscience ze Skierniewic. Jak informowała prelegentka, populacja nicieni w glebie narasta z kilku przyczyn, do których należą: niewłaściwy płodozmian, sposób uprawy gleby, termin sadzenia, sposób nawożenia, nawozy mineralne, nawozy organiczne, uprawiane odmiany, zachwaszczenie oraz brak czyszczenia maszyn i narzędzi, za pomocą których są przenoszone między polami.
W uprawie marchwi zagrożeniem są następujące rodzaje nicieni: guzaki, korzeniaki, spiralniki, niszczyki, krępaki, szpileczniki i długacze, które szczegółowo zostały przedstawione na szkoleniu. W relacji skupię się na jednym z nim, a mianowicie czyniącym największe szkody w Polsce jakim jest guzak północny. Pierwsze wzmianki o szkodach wywołanych przez żerowanie tego nicienia w uprawie marchwi pastewnej i jadalnej pojawiły się w latach 60-tych. Występuje on w całym kraju i właściwie nie ma rejonów wolnych od tego szkodnika. Straty w plonach obserwuje się częściej na glebach lekkich, w postaci nadmiaru drobnych korzeni, wyroślach na korzeniach bocznych, deformacji korzenia zapasowego czy zahamowanie procesu wydłużania się korzenia.
Do stwierdzenie jego obecności wykonuje się badania prognostyczne: testy biologiczne w których określa się liczebność wyrośli w systemie korzeniowym zastosowanej rośliny testowej (test sałatowy, selerowy). Larwy (stadia młodociane J2, mobilne) w warunkach polowych wykrywane są zwykle dwukrotnie w sezonie (kwiecień/maj i sierpień/wrzesień). Oczywiście termin wylęgu larw jest zależny od klimatu i panujących w nim temperatur. Może on przeżyć w temperaturach ujemnych, jak -8°C, ale w stadium jaja, które jest mniej wrażliwe na niskie temperatury. Optymalne dla tego gatunku nicienia warunki do reprodukcji to temperatura 15-30°C. Wylęg larw następuje zwykle w temperaturze 12°C, choć stwierdzano określili, że w Północnej Europie (testy przeprowadzone na polach w Finlandii i Szkocji) może rozpocząć rozwój już w temperaturze 8,25°C. Porażenie roślin zależy od wielu czynników, jak skład podłoża, zasobność pokarmu. Ważnym czynnikiem różnicującym stopień porażenia roślin przez guzaki może być odmiana. Zwrócono uwagę, że niektóre odmiany marchwi są silniej, a niektóre mniej zasiedlane przez guzaki. Znalezienie odmian marchwi odpornych na guzaki, jak to ma miejsce w przypadku odmian ziemniaków odpornych na mątwiki, byłoby wielkim krokiem na przód – mówiła dr A. Chałańska.
Trzeba również wiedzieć, że guzaki współdziałają z Fusarium sp., powodując rożnego rodzaju kompleksy chorobowe. Najstarszy opisany przypadek kompleksu chorobowego stopień porażenia roślin jest zależny od gatunku guzaka. Może być mniejszy przy porażeniu roślin przez M. hapla, a większy przy zasiedleniu przez np. M. incognito. Ma na to również wpływ patotypu grzyba: wariant mniej chorobotwórczy silniej reaguje na obecność nicieni (większy stopnień zwiększenia agresywności) niż papotyp silnie agresywny
Warto wiedzieć, że żerowanie guzaków na odpornej na fuzaryjne więdnięcie odmianie przełamuje tą odporność – nicień w powiązaniu z patogenem ma rolę dominującą
Jak informowała dr A. Chałańska nicienie rozmnażają się szybko, ale wymieranie ich w glebie w trakcie sezonu wegetacyjnego w przypadku braku roślin żywicielskich także jest szybkie. Pozwala to wykorzystać zmianowanie jako metody zwalczania (i od lat jest to główna metoda ograniczania liczebności populacji guzaków). Zmianowanie, jak i zastosowanie czarnego ugoru, nie zapewnia całkowitego wyginięcia szkodnika, co potwierdza wiele prac naukowych. Dobrymi roślinami w płodozmianie są rośliny jednoliścienne (zboża, kukurydza) oraz skuteczne zwalczanie chwastów. Jeżeli na polu będą występowały chwasty dwuliścienne efekt zmianowania, a tym samym zwalczania, będzie znikomy. Minimalny okres zmianowania to rok, zaleca się; jednak 2 lub 3 lata uprawy roślin nieżywicielskich dla guzaków. W glebie po okresie zmianowania zawsze może zostać na polu niewielka część populacji, która namnoży się w uprawie rośliny żywicielskiej
Jak informował dr A. Chałańska, w wielu przypadkach trudno jest odróżnić uszkodzenia powstałe wskutek żerowania nicieni. Często mylone są z niewłaściwym przygotowaniem gleby i siewem, zakłóconymi stosunkami wodnymi, złym nawożeniem lub też chorobami fizjologicznymi. Dlatego też ważne jest badanie gleby na polach uprawnych pod kątem występowania w nich nicieni pasożytów roślin (takie badania prowadzone są w firmie: www.nefcience.pl).
Do działań prewencyjnych zalicza się: poplony, przedplony na przyoranie (kapustowate: gorczyca biała, kapusta sitowata i czarna), zboża (żyto, owies, pszenica), strączkowe (bobik, groch, peluszka, łubiny biały, wąskolistny lub żółty, wyka jara i ozima, seradela).
