Od 2014 roku polskich producentów warzyw zaczęła obowiązywać dyrektywa Unii Europejskiej, wprowadzająca obowiązek prowadzenia ochrony upraw rolnych, w tym warzywniczych, zgodnie z założeniami integrowanej ochrony roślin. Wskazuje ona na ograniczenie ilości wykonywanych zabiegów i zarazem korzystanie z innych metod eliminacji agrofagów. Jeśli już zabieg chemicznymi środkami ochrony jest konieczny, powinno się go wykonać w oparciu o lustrację plantacji. W tym celu warto korzystać z różnych metod wykrywania szkodników.
Obowiązek integrowanej
Istotą integrowanej ochrony roślin jest otrzymanie maksymalnie wysokich, dobrej jakości plonów, satysfakcjonujących zarówno producenta jak i konsumenta, przy jednoczesnym zminimalizowaniu niekorzystnego wpływu na środowisko i zdrowie człowieka. W ograniczaniu populacji agrofagów pierwszeństwo mają różne metody, w tym biologiczne, agrotechniczne, fizyczne, ponieważ połączenie wszystkich dostępnych metod ochrony pozwala na zmniejszenie ilości zużywanych pestycydów. Ochronę chemiczną wprowadza się tylko wówczas, gdy pozostałe metody nie są wystarczająco efektywne. Oczywiście, jeśli liczba szkodników jest mała, nieprzekraczająca progu szkodliwości zabiegów chemicznych nie wykonuje się lub ogranicza je do brzeżnych pasów pola, najliczniej zasiedlanych przez szkodniki.
Monitoring – nowe możliwości
W uprawach prowadzonych metodami konwencjonalnymi zabiegi ochronne wyznacza się nie tylko na podstawie obserwacji uszkodzeń roślin przez szkodniki, ale również na podstawie faz fenologicznych powszechnie występujących roślin (np. okres kwitnienia akacji, czy derenia). Niekiedy wykonuje się zapobiegawczo – w okresach corocznego pojawiania się danego gatunku szkodnika na uprawie. W uprawach wykorzystujących nowoczesne technologie uprawy, ochrona prowadzona w ten sposób jest zbyt mało efektywna i dodatkowo niezgodna z obowiązującymi przepisami. Prowadząc integrowaną metodę ochrony, jeżeli dojdzie do konieczności użycia chemicznych środków ochrony, termin zabiegu powinien być wyznaczany w oparciu o dane z prowadzonego monitoringu obecności szkodników.
Do lat 80- 90-tych ubiegłego wieku monitoring szkodników wykorzystywany był w niewielkim zakresie i dotyczył tylko kilku gatunków fitofagów. Próby prowadzenia tej sygnalizacji były sporadyczne i wykonywane lokalnie z uwagi na dużą pracochłonność metod i konieczność posiadania specjalistycznej wiedzy z zakresu budowy i biologii owadów. Jedną z metod było okresowe odławianie owadów poprzez strząsanie ich z drzew czy krzewów, odławianie przy użyciu siatki entomologicznej czy pułapek świetlnych. Prowadzono też hodowle owadów. Zbierano formy przetrwalnikowe szkodników (bobówki, poczwarki) i umieszczano je w izolatorach, w warunkach zbliżonych do naturalnych. Po przejściu okresu spoczynku notowano wylot następnego pokolenia owadów. Na tej podstawie ustalany był termin rozpoczęcia zabiegów ochronnych.
Ocena zagrożenia
Najprostszymi, wykorzystywanymi od dawna pułapkami zapachowymi są pułapki pokarmowe. Zakopywanie w ziemi kawałków ziemniaka skutecznie przywabia drutowce, co pozwala stwierdzić obecność tego szkodnika na polu. Podobnie można przywabić turkucie zakopując kawałki świeżego obornika, czy ślimaki – używając wkopanych w ziemię naczyń z piwem. Gąsienice rolnic skutecznie są przywabiane przez otręby wymieszane z wodą i cukrem. Dodanie do tej papki preparatu biologicznego, zawierającego bakterie Bacillus thuringensis tworzy z tej przynęty bardzo skuteczny środek zwalczający gąsienice rolnic.
Przy prowadzeniu monitoringu szkodników glebowych, zwłaszcza na terenach przygotowywanych pod uprawę po wieloletnich nieużytkach, należy wykonać kilka odkrywek glebowych w celu stwierdzenia obecności larw pędraków, drutowców i gąsienic rolnic w glebie. Na powierzchni jednego hektara wykonuje się 3 – 4 odkrywki o powierzchni około 1m2 i głębokości 20 – 30 cm. Glebę wybraną z takiej odkrywki należy dokładnie przejrzeć pod kątem obecności w/w szkodników. Przy liczebności przekraczającej progi zagrożenia należy albo przeprowadzić zabiegi chemiczne, lub w przypadku licznego wystąpienia, zrezygnować w takiej lokalizacji z uprawy warzyw.
