Nawożenie w głównych dawkach (przedsiewne, przed sadzeniem) jest podstawową formą odżywiania roślin, niemniej jednak nawożenie pogłówne, w tym szczególnie dolistne, odgrywa znaczącą rolę w produkcji warzyw, w tym także roślin kapustnych. W dużej mierze mikroelementy w istotny sposób wpływają na wysokość plonu i jego jakość, zarówno w trakcie okresu wegetacji, jak i na jakość pozbiorczą.
Optymalne odżywienie
Zarówno makro- jak i mikroelementy stosowane w nawożeniu pogłównym (w tym dolistnym) spełniają swoją rolę, jeżeli dostarczone zostaną w odpowiednim czasie i w odpowiedniej ilości. W skrajnych przypadkach (niedoboru lub nadmiaru) może dochodzić natomiast do ostrych zaburzeń fizjologicznych lub nawet – w przypadkach nadmiaru – do toksycznych stężeń tych pierwiastków w roślinie. Dobrze zbilansowane nawożenie daje gwarancję sukcesu uprawy oraz dłuższego przechowania lub przetwarzania danego warzywa. Z tego powodu zaleca się wykonywanie analizy gleby oraz stosowanie programów nawożenia dostosowanych do konkretnej sytuacji, na konkretnym polu, w której uwzględnia się: gatunek oraz jego wymagania pokarmowe (wartości graniczne), a także warunki pogodowe jak i fazę fenologiczną w jakiej znajduje się roślina.
W sezonie, w czasie wegetacji roślin, można oznaczyć niedobory składników na kilka sposobów. Jednym z nich, bardzo szybkim i wygodnym, jest metoda fluorymetryczna, oparta na pomiarze składników pokarmowych w liściach, specjalnym urządzeniem – fluorymetrem, który działa na zasadzie fluorescencji. Jest to metoda analityczna wykorzystująca zjawisko emisji promieniowania fluorescencyjnego przez cząsteczki oznaczanego składnika. Intensywność emitowanego przez nie promieniowania jest wprost proporcjonalna do stężenia tego składnika w badanej próbce. Za pomocą fluorymetrii można oznaczać zarówno makro, jak i mikroskładniki.
Ważne mikroelementy
W produkcji kapusty głowiastej ważne są wszystkie mikroelementy, począwszy od metalicznych czyli żelaza, manganu, cynku, miedzi poprzez bor i molibden jak i w szczególności jeden z makroelementów – siarka. To właśnie te pierwiastki mają duży wpływ na kondycję naszej uprawy, pomimo iż zapotrzebowanie na nie, to tylko kilka do kilkuset gramów na 1 ha produkcji, oprócz siarki, która jest makroelementem i zapotrzebowanie na nią jest znacznie wyższe, zależne od gatunku.
Przyczyn niewystarczającej dostępności składników pokarmowych w glebie może być wiele. Najważniejsze z nich to:
- odczyn gleby – w odczynie kwaśnym słabiej pobierane są makroskładniki, a lepiej mikroskładniki (wyjątkiem jest molibden i magnez, które pobierane są w pH wyższym lepiej niż przy odczynie kwaśnym), a przy wyższym pH jest na odwrót; optymalne pH dla kapusty to przedział 6,4-7,2;
- nadmiar wody na polu (stres wodny powodowany zalaniem) – panują wówczas warunki beztlenowe w strefie korzeniowej i roślina nie pobiera składników,
- na glebach organicznych lub bardzo lekkich, co ma związek z wielkością i aktywnością kompleksu sorpcyjnego, w którym dodatkowo może dochodzić do blokowania składników pokarmowych,
- problemy „techniczne” związane z niewłaściwym funkcjonowaniem korzenia na przykład spowodowane przez różne dysfunkcje systemu korzeniowego, kiedy na plantacji nie może on pobrać składników pokarmowych, które nierzadko występują w glebie, ale nie są dostępne dla rośliny.
Poza powyższym należy pamiętać, że większość gleb w Polsce jest dosyć uboga w mikroelementy, zwłaszcza takie jak bor i miedź.
Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, warto się więc zastanowić nad dokarmianiem dolistnym – czasami jest to bowiem jedyna forma racjonalnego odżywiania w obliczu opisanych problemów. Aby racjonalnie stosować, dokarmianie dolistne, należy odpowiednio zdiagnozować problem (może temu służyć fluorymetria). Ma to kluczowe znaczenie w ekonomice i efektywności produkcji i zależy od zastosowanego rozwiązania. Aby wspomóc proces diagnostyczny w ocenie wizualnej, poniżej opisane zostały szczegółowo objawy niedoborów na roślinach z podziałem na poszczególne mikroelementy.
Bor
- niedobór powoduje puste przestrzenie w głąbie (jamistość głąba),
- młode liście są jasnozielone, grubieją, sztywnieją i są kruche,
- hamowany jest wzrost roślin,
- najmłodsze liście i stożek wzrostu zamierają,
- rośliny mają problemy z zawiązywaniem główek,
- główki brunatnieją w środku (to także problem z pobieraniem wapnia z gleby – Tipburn),
- obniżona zostaje zdolność przechowalnicza główek.
Molibden
- brak tego składnika powoduje osłabienie wzrostu,
- zanikanie blaszki liściowej lub karłowate liście (redukcja liści), czasami zostaje tylko nerw główny (głównie w kalafiorze – biczykowatość kalafiora),
- kształt liści przyjmuje postać łódki.
Mangan
- brak tego mikroelementu powoduje, że nerwy liści są zielone, ale tkanki pomiędzy nerwami zmieniają kolor na jasny (żółty lub nawet śmietankowy),
- spowolnienie wzrostu, a w efekcie tego spadek plonu,
- przy długotrwałym niedoborze, tkanki zamierają, utrudnione jest wiązanie główek.
Miedź
- niedobory miedzi powodują ogólną chlorozę,
- zasychanie brzegów starszych liści,
- zwiędnięty wygląd roślin i osłabiony wzrost.
Siarka
- niedobory siarki to zahamowanie wzrostu części nadziemnych rośliny,
- chloroza występująca na liściach najmłodszych,
- zmniejszenie wydajności fotosyntezy,
- wzrost podatności roślin na stresy: niskie i wysokie temperatury, suszę.
Przeciwdziałanie niedoborom
Aby uniknąć negatywnych konsekwencji niedoboru mikroskładników, powinniśmy często lustrować plantację, szczególnie w momencie wystąpienia niekorzystnych warunków pogodowych (susza, nadmiar deszczu, wysoka temperatura) i stosować prewencję zgodnie z zaleceniami firm nawozowych. Ogromne znaczenie ma tutaj właściwe stosowanie nawozów dolistnych i fluorymetria.
Istnieje wiele preparatów na rynku pozwalających przeciwdziałać niekorzystnym skutkom niedoborów. W kapuście jak już wspomnieliśmy, bardzo ważny jest bor i molibden. W tej kategorii znany jest bardzo dobry preparat Fertileader Gold BMo, który zawiera oba te składniki (odpowiednio 70g/l i 4g/l).
Zdarza się, że mamy do czynienia z ogólnym deficytem składników pokarmowych, a w takim przypadku można zastosować preparat o kompleksowym składzie, zawierający mikro i makro składniki. W trakcie okresu wegetacji można zastosować np. kilkukrotnie preparat Fertileader Vital, który posiada NPK oraz większość mikroelementów.
Ostatnim elementem w nawożeniu dolistnym powinny być starania do przygotowania plonu na długie przechowanie – jest to mniej istotny element w produkcji kapusty do przetwórstwa – kwaszenia lub na produkty convenieince. W tym przypadku istotne jest dokarmianie roślin wapniem. Np. Fertileader Elite z wysoką (12%) zawartością wapnia, pozwala nam optymalnie wykorzystać końcówkę wegetacji przed zbiorem jeszcze do budowania plonu oraz przygotować roślinę do długotrwałego „leżakowania” w przechowalni.
Wszystkie powyższe produkty zawierają w swoim składzie kompleks Seactiv (pochodzący z alg morskich), co znacząco zwiększa ich efektywność działania – umożliwia on lepsze wykorzystanie potencjału plonotwórczego rośliny, pomaga przetrwać roślinom trudne warunki stresowe, aktywizuje procesy fizjologiczne. Glicyna-betaina występująca w kompleksie działa silnie antystresowo, stymuluje fotosyntezę, intensyfikuje wzrost systemu korzeniowego przez efekt podobny do cytokinin, a IsoPentylAdeniny z kolei, usprawnia transport składników pokarmowych i asymilatów w roślinie, przez co zwiększa się ich efektywne wykorzystanie. Co ważne, zarówno Fertialeader Gold, Vital jak i Elite zawierają w swoim składzie również aminokwasy, które są najlepszymi transporterami zwłaszcza mikroskładników. Dzięki nim roślina otrzymuje mikroskładniki już po kilku godzinach od zastosowania, i to w większej ilości niż w standardowych rozwiązaniach.
Jak widać nie tylko nawożenie we wczesnych fazach jest istotne, ale również bardzo ważnym czynnikiem jest wykorzystanie przez roślinę składników pokarmowych zawartych w glebie w trakcie całego okresu wegetacji. Gdy nie ma możliwości racjonalnego wykorzystania składników z gleby, lub obserwujemy deficyt któregoś ze składników, należy działać prewencyjnie, tak aby nie stracić plonu w danym sezonie. Biorąc pod uwagę powyższe informacje powinniśmy zadbać o plan nawożenia pogłównego (ze szczególnym uwzględnieniem nawozów dolistnych), w równej mierze jak głównego. Z wykorzystaniem techniki fluorymetrycznej, może to być wręcz działanie interwencyjne, w momencie wykrycia niedoboru określonych składników w roślinie – takie „lastminute”, ale niezmiernie ważne i skuteczne. Jedynie ok. 2% pomiarów wykonywanych metodą fluorymetrii w sezonie wykazuje prawidłowy stan odżywienia roślin, a aż 98% pomiarów wykazuje większe lub mniejsze niedobory w odżywianiu roślin. Badania fluorymetryczne pokazują także Indeks Fotosyntezy, na przykładzie którego widać jak cierpi przy tej okazji produktywność rośliny. Przyznać należy, że profesjonalna uprawa warzyw, to zbyt poważny biznes, żeby móc sobie pozwolić na przypadkowość i amatorskie rozwiązania m.in. w zakresie odżywiania.
