Sprawca kiły kapusty, najgroźniejszej choroby roślin kapustowatych, Plasmodiophora brassicae, to organizm biotroficzny pochodzenia glebowego. Zasięg choroby może mieć charakter epidemiczny, a raz zainfekowane stanowisko długo już takie pozostanie. Obecnie tam gdzie choroba występuje najskuteczniejszym sposobem jej zapobiegania jest uprawa odmian odpornych. Są one dostępne w odniesieniu do kapusty głowiastej białej, włoskiej, pekińskiej, kalafiorów, brokułów a nawet brukselki. Są też pewne metody pozwalające zapobiegać pojawieniu się kiły kapusty na polach uprawnych.
Przyczyny i skutki
Sprawcę kiły kapusty Plasmodiophora brassicae można znaleźć na całym świecie we wszystkich strefach umiarkowanych. Zaraża ponad 300 gatunków w 64 rodzajach roślin krzyżowych i można go znaleźć zarówno u kultywowanych, jak i dzikich krzyżowców. Ważni ekonomicznie gospodarze to kapusta, kapusta, kapusta włoska, musztarda, brukselka, rzodkiewka, rzepa, rutabaga, kalafior, brokuły, rzepak i kalarepa. Jego szkodliwość zależy od odczynu gleby – im jest niższy, tym warunki do rozwoju grzyba są korzystniejsze. Najszybciej do infekcji dochodzi przy pH 5,3-5,7, temperaturze gleby 18-26°C i wilgotności powyżej 70% maksymalnej pojemności wodnej. Na tempo porażenia roślin wpływ ma również rodzaj nawozów azotowych, jakich się używa podczas uprawy warzyw – forma NH4 zwykle zakwasza środowisko wzrostu korzeni, podczas gdy forma azotanowa ma działanie odwrotne. Wapnowanie i podniesienie pH gleby do minimum 7, nie powoduje niszczenia zarodników kiły w glebie, ale jedynie zahamowane zostaje ich kiełkowanie.
Grzyb może endemicznie rozwijać się na chwastach kapustowatych rosnących na torfowiskach. Stąd bardzo ważna jest czystość torfu i substratów używanych do produkcji rozsady. Często już na tym etapie dochodzi do porażenia roślin kiłą, a pierwsze symptomy tej choroby są widoczne dopiero po posadzeniu w pole. Ujawniają się one dopiero w okresie ciepłej i słonecznej pogody w postaci miejscowego więdnięcia roślin i ich zamierania. Pierwszym objawem naziemnym jest więdnięcie w ciągu dnia . W miarę postępu choroby pozostawia żółty i umiera. Chore rośliny są oczywiście zahamowane we wzroście w porównaniu do roślin niezainfekowanych a najczęściej do porażeń dochodzi w zagłębieniach terenu, gdzie zalega woda w niskich, wilgotnych obszarach pola . Po wykopaniu korzenie wykazują różnorodne objawy. Nowe infekcje powodują małe guzy, takie jak zgrubienia na korzeniach, podczas gdy bardziej rozwinięte infekcje wykazują długie pałeczki w kształcie wrzeciona na pierwotnych i bocznych korzeniach. Niektóre gospodarze, takie jak rzepa i rzodkiewka, nie tworzą pałeczek po zainfekowaniu. Gospodarze ci mają czarne zapadnięte plamy wzdłuż powierzchni korzenia.
Przede wszystkim zapobieganie
Podstawą zapobiegania kile kapusty jest profilaktyka. Powinna polegać przede wszystkim na tym, by do produkcji rozsady wybierać miejsca wolne od zarodników P. brassicae jak również używać dobrej jakości substratów, najlepiej przebadanych na obecność sprawcy kiły kapusty (badania takie można wykonać m.in. w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach). Miejsce przeznaczone do produkcji rozsady powinno się zdezynfekować używając np. środka Basamid 97 GR w dawce 40-50 g/m2.
Na chwilę obecna nie ma żadnych zarejestrowanych chemicznych środków ochrony do bezpośredniego zwalczania kiły kapusty.
Podstawą profilaktyki jest też zmianowanie i uprawa warzyw kapustnych na stanowiskach gdzie przez ostatnie 4-5 lat nie były uprawiane gatunki z rodziny kapustowatych. Warto też zwrócić uwagę na to jaki jest stosowany przedplon. Uprawa takich gatunków jak por, fasola, pomidor, ogórki, zboża jare (owies, jęczmień), gryka, rajgras roczny ma pozytywny wpływ na ograniczenie ryzyka infekcji powodowanych przez P. brassicae. Jak już było wspomniane duży wpływ na występowanie kiły kapustnych ma odczyn gleby. Przy pH poniżej 6 wskazane jest wapnowanie gleb. Najlepiej jest to wykonać jesienią używając wapna w formie tlenkowej, mieszając nawóz z glebą na głębokość 15-20 cm. Podwyższenie pH gleby do około 7 hamuje kiełkowanie zarodników i w ten sposób ograniczone zostaje ryzyko porażania roślin. Bardzo ważne jest też właściwe przygotowanie pola pod uprawę, głębokie jej spulchnienie i poprawa przepuszczalności wodnej. Należy też unikać miejsc gdzie mogą tworzyć się zastoiska wodne – to właśnie tam najczęściej dochodzi do infekcji powodowanych przez P. brassicae. Sprzyjać będzie temu nadmierne zagęszczenie gleby, spowodowane np. częstymi przejazdami ciągnika.
| Sterylizacja gleby Naukowcy z Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu przeprowadzili badania nad różnymi metodami sterylizacji gleby w celu ograniczenia P. brassicae. Celem pracy było określenie możliwości skutecznej sterylizacji gleby oraz wyznaczenie czynników wpływających na żywotność zarodników patogena. W doświadczeniu wykorzystano glebę zanieczyszczoną zarodnikami P. brassicae, którą poddano procesom: spalania, sterylizacji w autoklawie, sterylizacji w aparacie Kocha, działaniu podwyższonej temperatury, mrożenia w temperaturze –80°C, dezynfekcji podchlorynem sodu oraz fungicydami. Doświadczenie wykazało, że najskuteczniejszą metodą niszczenia zarodników jest spalanie gleby, autoklawowanie oraz działanie wysokiej temperatury. Podgrzewanie gleby wykazało, że już temperatury powyżej 70°C wpływały na żywotność zarodników, natomiast głębokie mrożenie zainfekowanej gleby było zupełnie nieskuteczne. Zastosowanie fungicydu Altima 500 SC w znacznym stopniu ograniczyło infekcję roślin. |
Ochrona bezpośrednia
Zarodniki P. brassicae bytują w glebie i są gotowe do infekcji, gdy tylko wystąpią korzystne do tego warunki. Jedną z metod zapobiegania porażeniu jest uprawa odmian odpornych. Takich jest coraz więcej w odniesieniu nie tylko do kapusty głowiastej białej, ale również kalafiorów, brokułów a nawet kapusty pekińskiej, włoskiej i kalarepy (z ich hodowli słynie firma Syngenta). Nie zawsze jednak uprawa odmian odpornych jest panaceum na kiłę kapusty. Ciągle pojawiają się nowe rasy grzyba, którą mogą infekować nawet odmiany odporne. Obecnie oferowane odmiany kiłoodporne będące w produkcji są odporne na około 60-70% ras grzyba. Dlatego działania hodowców są cały czas ukierunkowane na poszukiwanie odmian z nowymi poziomami odporności.
Stosowanie nawozu Perlka (cyjanamid wapnia) w dawce 500-1500 kg/ha przed sadzeniem roślin wpływa ograniczająco na występowanie kiły kapusty. Nawóz ten jest zarazem dla roślin źródłem wapnia i azotu. Jego stosowanie redukuje obecne w glebie chwasty, ślimaki i większość patogenów glebowych (nicienie, pędraki, Phytophtora, Pythium, P. brassicae). W badaniach prowadzonych w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach skuteczność nawozu Perlka była uzależniona od stosowanej dawki i wynosiła 77% skuteczności przy dawce 500 kg Perlka/ha do 85% skuteczności przy dawce 1500 kg/ha.
