Przyczyną zwiększającego się zagrożenia związanego z występowaniem kiły kapusty jest coraz szerszy zasięg występowania tego patogena, co wynika między innymi z rosnącej powierzchni upraw rzepaku. Szkodliwość grzyba Plasmodiphora brassicae wynika z faktu, że jest to polifag, który może rozwijać się na około 200 gatunkach roślin rosnących w Polsce, a zarodniki mogą przetrwać w glebie nawet 8 lat.
Przyczyny i skutki
Grzyb Plasmodiphora brassicae poraża wszystkie gatunki roślin kapustnych, również chwasty ale może się rozprzestrzeniać z wodą, glebą (np. na kołach maszyn) lub obornikiem (gdy zwierzęta są karmione porażonymi roślinami typu brukiew lub rzepa), co oznacza że może się pojawiać na stanowiskach, gdzie wcześniej nie uprawiano warzyw kapustnych. Jego szkodliwość zależy od odczynu gleby – im jest niższy, tym warunki do rozwoju grzyba są korzystniejsze. Najszybciej do infekcji dochodzi przy pH 5,3-5,7, temperaturze gleby 18-26°C i wilgotności powyżej 70% maksymalnej pojemności wodnej. Na tempo porażenia roślin wpływ ma również rodzaj nawozów azotowych, jakich się używa podczas uprawy warzyw – forma NH4 zwykle zakwasza środowisko wzrostu korzeni, podczas gdy forma azotanowa ma działanie odwrotne. Wapnowanie i podniesienie pH gleby do minimum 7, nie powoduje niszczenia zarodników kiły w glebie, ale jedynie zahamowane zostaje ich kiełkowanie.
Grzyb może endemicznie rozwijać się na chwastach kapustowatych rosnących na torfowiskach. Stąd bardzo ważna jest czystość torfu i substratów używanych do produkcji rozsady. Często już na tym etapie dochodzi do porażenia roślin kiłą, a pierwsze symptomy tej choroby są widoczne dopiero po posadzeniu w pole. Ujawniają się one dopiero w okresie ciepłej i słonecznej pogody w postaci miejscowego więdnięcia roślin i ich zamierania. Na korzeniach roślin tworzą się wtedy charakterystyczne guzowate narośla (guzy), wypełnione zarodnikami infekcyjnymi. Resztki roślin ulegając rozkładowi w glebie uwalniają olbrzymie ilości zarodników, które dokonują kolejnych infekcji. Czasem rośliny kapusty są w stanie zregenerować uszkodzony system korzeniowy i nawet wydać jeszcze plon handlowy.
Przede wszystkim zapobieganie
Podstawą zapobiegania kile kapusty jest profilaktyka. Powinna polegać przede wszystkim na tym, by do produkcji rozsady wybierać miejsca wolne od zarodników P. brassicae jak również używać dobrej jakości substratów, najlepiej przebadanych na obecność sprawcy kiły kapusty (badania takie można wykonać m.in. w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach). Miejsce przeznaczone do produkcji rozsady powinno się zdezynfekować używając np. środka Basamid 97 GR w dawce 40-50 g/m2.
Podstawą profilaktyki jest też zmianowanie i uprawa warzyw kapustnych na stanowiskach gdzie przez ostatnie 4-5 lat nie były uprawiane gatunki z rodziny kapustowatych. Warto też zwrócić uwagę na to jaki jest stosowany przedplon. Uprawa takich gatunków jak por, fasola, pomidor, ogórki, zboża jare (owies, jęczmień), gryka, rajgras roczny ma pozytywny wpływ na ograniczenie ryzyka infekcji powodowanych przez P. brassicae. Jak już było wspomniane duży wpływ na występowanie kiły kapustnych ma odczyn gleby. Przy pH poniżej 6 wskazane jest wapnowanie gleb. Najlepiej jest to wykonać jesienią używając wapna w formie tlenkowej, mieszając nawóz z glebą na głębokość 15-20 cm. Podwyższenie pH gleby do około 7 hamuje kiełkowanie zarodników i w ten sposób ograniczone zostaje ryzyko porażania roślin. Bardzo ważne jest też właściwe przygotowanie pola pod uprawę, głębokie jej spulchnienie i poprawa przepuszczalności wodnej. Należy też unikać miejsc gdzie mogą tworzyć się zastoiska wodne – to właśnie tam najczęściej dochodzi do infekcji powodowanych przez P. brassicae. Sprzyjać będzie temu nadmierne zagęszczenie gleby, spowodowane np. częstymi przejazdami ciągnika.
Ochrona bezpośrednia
Zarodniki P. brassicae bytują w glebie i są gotowe do infekcji, gdy tylko wystąpią korzystne do tego warunki. Jedną z metod zapobiegania porażeniu jest uprawa odmian odpornych. Takich jest coraz więcej w odniesieniu nie tylko do kapusty głowiastej białej, ale również kalafiorów, brokułów a nawet kapusty pekińskiej. Nie zawsze jednak uprawa odmian odpornych jest panaceum na kiłę kapusty. Ciągle pojawiają się nowe rasy grzyba, którą mogą infekować nawet odmiany odporne. Obecnie oferowane odmiany kiłoodporne będące w produkcji są odporne na około 60-70% ras grzyba. Dlatego działania hodowców są cały czas ukierunkowane na poszukiwanie odmian z nowymi poziomami odporności. Zdarza się też, że na odmianach odpornych występują objawy kiły, ale nie są one wówczas tak spektakularne, jak na odmianach bez genu odporności i rośliny są w stanie wydać dobry plon.
W ograniczaniu tej choroby mają znaczenie wszelkie metody prewencyjne, związane z używaniem wolnego od zarodników P. brassicae podłoży do produkcji rozsady, czystych tac czy skrzynek wysiewanych. Presję choroby można ograniczyć również stosując preparat Altima 500 SC do podlewania rozsady (stężenie 0,2 %) lub opryskiwania roślin po posadzeniu (2-3 l/ha). Również stosowanie nawozu Perlka (cyjanamid wapnia) w dawce 500-1500 kg/ha przed sadzeniem roślin wpływa ograniczająco na występowanie kiły kapusty. Nawóz ten jest zarazem dla roślin źródłem wapnia i azotu. Jego stosowanie redukuje obecne w glebie chwasty, ślimaki i większość patogenów glebowych (nicienie, pędraki, Phytophtora, Pythium, P. brassicae). W badaniach prowadzonych w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach skuteczność nawozu Perlka była uzależniona od stosowanej dawki i wynosiła 77% skuteczności przy dawce 500 kg Perlka/ha do 85% skuteczności przy dawce 1500 kg/ha.
