Ekoschemat – Integrowana Produkcja Roślin (cz. I) 

Jednym z ekoschematów, za które można otrzymać dodatkowe punkty wnioskując o dopłaty bezpośrednie jest Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin. Jest to ekoschemat dobrowolny i nie należy go mylić z zasadami Integrowanej Ochrony Roślin, do której przestrzegania są zobowiązani wszyscy rolnicy.

Integrowana Produkcja a Integrowana Ochrona Roślin

Pierwsza z nich stanowi krajowy, certyfikowany system produkcji żywności pochodzenia roślinnego prowadzony zgodnie z metodykami Integrowanej Produkcji. Metodyki do poszczególnych gatunków roślin są dostępne m.in. na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN). Znajdują się w nich szczegółowe informacje i praktyki m.in. z zakresu doboru odmian, stosowania kwalifikowanego materiału rozmnożeniowego, nawożenia z uwzględnieniem analizy gleby, stosowania odpowiedniego płodozmianu, racjonalnego podejścia do ochrony przed agrofagami, a także listy czynności i zabiegów obligatoryjnych, listy kontrolne i ogólne zasady wydawania certyfikatów. W tym systemie produkcji roślin uwzględnia się osiągnięcia naukowe podparte praktyką mające na celu zrównoważoną uprawę bezpieczną dla środowiska. Efektem prowadzenia IP jest uzyskanie wysokich plonów o najwyższej jakości biologicznej bez ryzyka ich skażenia metalami ciężkimi, azotanami i pozostałościami pestycydów w ilości przekraczających ich dopuszczalny poziom, certyfikat i zastrzeżony znak IP. Aby móc przystąpić do Integrowanej Produkcji trzeba ukończyć stosowne szkolenie z tego zakresu. Jest ono organizowane m.in. przez wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR-y) lub jednostki prywatne i trwa dwa dni (pierwsze szkolenie podstawowe) lub jeden dzień (szkolenie uzupełniające). W tym miejscu należy zaznaczyć, że zaświadczenie jest ważne 5 lat, a szkolenie przeprowadzane jest osobno dla poszczególnych działów produkcji tj. roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych. Średni koszt szkolenia wynosi ok. 250 zł i jest zależny głównie od rodzaju szkolenia (podstawowe-dwudniowe lub uzupełniające-jednodniowe), liczby uczestników i jednostki przeprowadzającej szkolenie. Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia uprawnia nie tylko do prowadzenia Integrowanej produkcji i ubiegania się o certyfikację, ale także upoważnia do stosowania środków ochrony roślin sprzętem naziemnym dla użytkowników profesjonalnych. 

Wiele wspólnego z IP ma Integrowana Ochrona Roślin (IOR), ponieważ opiera się na zbliżonych założeniach produkcji, jednak w jej przypadku zgodnie z obowiązującą krajową ustawą o ochronie roślin, która weszła w życie 1 stycznia 2014 roku wszyscy użytkownicy profesjonalni (głównie rolnicy) muszą ją respektować. Z tego względu nie jest wymagane certyfikowanie upraw, ale pracownicy PIORiN mogą kontrolować rośliny i płody rolne na obecność pozostałości ś.o.r., a w przypadku przekroczenia norm do wycofania ich z obrotu handlowego. Mandaty karne mogą być też wystawiane za brak posiadania stosownej dokumentacji, głównie aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia na stosowanie ś.o.r., protokołu z atestacji opryskiwacza, dowodów nabycia pestycydów i nie przestrzegania norm związanych z ich bezpiecznym przechowywaniem na terenie gospodarstwa. Podstawową ideą IOR jest łączenie wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, tj. hodowlanej, mechanicznej, fizycznej i biologicznej, tak aby wykorzystanie pestycydów (ochrony chemicznej) było jak najmniejsze na tyle, na ile to możliwe w oparciu o fitomonitoring oraz progi ekonomicznej szkodliwości. 

Integrowana Produkcja – certyfikacja gospodarstwa

Po ukończeniu ww. szkolenia należy skontaktować się z jednostką certyfikującą kontrolowaną przez wojewódzkich inspektorów ochrony roślin i nasiennictwa celem zamiaru stosowania zasad Integrowanej Produkcji roślin, lecz nie później niż 30 dni przed siewem lub sadzeniem roślin lub do 1 marca (w przypadku gatunków wieloletnich). Taki zamiar należy zgłosić corocznie podmiotowi certyfikującemu. Certyfikat poświadczający prowadzenie IP wydaje się po złożeniu stosownego wniosku producenta, gdy:

– posiada aktualne zaświadczenie o przebytym szkoleniu,

– prowadzi produkcję (w tym nawożenie roślin) i ochronę roślin zgodnie z zapisami metodyk udostępnionych na stronie PIORiN, wykorzystując przede wszystkim metody nie chemiczne,

– dokumentuje wykonywane zabiegi w Notatniku Integrowanej Ochrony (jest on przewidziany na jeden gatunek rośliny uprawnej i jeden sezon wegetacji),

– przestrzega zasad higieniczno-sanitarnych,

– w próbkach roślin i produktów roślinnych pobranych w celu weryfikacji nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pozostałości ś.o.r. i innych niebezpiecznych związków dla zdrowia konsumenta takich jak azotany czy metale ciężkie.

Certyfikat jest wydawany na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, niezbędny do zbycia plonów z upraw. Warto dodać, że uczestnik systemu jakości Integrowana Produkcja ponosi również koszty  związane z obowiązkowymi badaniami (cennik znajduje się na stronie internetowej jednostki certyfikującej). Badania roślin lub produktów roślinnych są przeprowadzane u minimum 20% producentów wpisanych do rejestru, zwłaszcza tych, co do których istnieje podejrzenie o nieprzestrzeganie zasad IP. Producent podlega również corocznej kontroli, podczas której jest weryfikowana szeroko rozumiana dokumentacja, tj. zaświadczenia o ukończeniu szkolenia i atestacji opryskiwacza, dowody zakupu pestycydów, dokładność ewidencjonowania notatnika i prowadzenia uprawy zgodnie z metodyką, etc. 

Certyfikat pozwala na używanie znaku Integrowanej Produkcji roślin do oznaczania roślin, dla których został wydany ten certyfikat. Systemem IP można objąć tylko gatunki roślin, dla których opracowano szczegółowe metodyki. Są one dostępne na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa dla następujących gatunków  roślin warzywnych uprawianych w gruncie otwartym: brokuł, burak ćwikłowy, cebula, czosnek, cukinia, kabaczek, patison, dynia olbrzymia i piżmowa, kalafiory, kapusta głowiasta, kapusta pekińska, marchew, ogórek, papryka, pomidor, sałata, seler korzeniowy, szpinak, szparag.

Wykaz upoważnionych podmiotów do wykonywania działalności w zakresie certyfikacji integrowanej produkcji roślin.