Projekt PLAID H2020, we współpracy z AgriDemo-F2F (pod wspólną nazwą ‘FarmDemo’), przygotował raport z demonstracji w gospodarstwach rolnych przeprowadzonych w całej Europie. Członkowie konsorcjum i podwykonawcy zidentyfikowali tendencje w demonstracjach na farmach w UE 28, Norwegii, Serbii i Szwajcarii.
Ustalenia w raporcie oparte są na sprawozdaniach krajowych dotyczących demonstracji w gospodarstwach rolnych prowadzonych w poszczególnych krajach i trzech warsztatach zorganizowanych w ‘ponadregionach’, które odbyły się w Wenecji we Włoszech; w Krakowie w Polsce i w Leuven w Belgii w lutym/marcu 2018.
Mapa gospodarstw demonstracyjnych w całej Europie, jest dostępna za pośrednictwem FarmDemo Hub. Aby zobaczyć spis lub wpisać nowe gospodarstwa demonstracyjne w bazie danych, przejdź do: https://farmdemo.eu/hub/
Historia demonstracji w rolnictwie
Korzenie demonstracji w rolnictwie w Europie sięgają co najmniej 250 lat wstecz, do pionierskiego i modelowego rolnika w Szwajcarii z 1763 roku. Profesjonalne farmy giełdowe i modelowe pojawiały się w XIX wieku na Wyspach Brytyjskich, we Francji, w Niemczech, Belgii, Holandii, Austrii, Włoszech, Łotwie, Estonii i Czechach. Demonstracje w tych gospodarstwach były prowadzone głównie przez rolników posiadających duże gospodarstwa i organizacje rolnicze. Na Litwie, Słowacji, w Chorwacji i na Węgrzech stacje badawcze rozpoczęły demonstracje na przełomie XIX i XX wieku. W Skandynawii, demonstracje pojawiły się w pierwszej połowie XX wieku i były one wspierane głównie przez instytucje badawcze.
Współczesne zrozumienie demonstracji w gospodarstwach rolnych i sposobu ich praktycznego zastosowania rozwinęło się w XX wieku. W wielu przypadkach demonstracje rozwijały się równolegle z formalnym systemem edukacji rolniczej. Dotyczy to zwłaszcza byłych krajów socjalistycznych, w których okres kolektywizacji miał wielki wpływ na działania demonstracyjne, które były organizowane przede wszystkim przez stacje badawcze finansowane przez państwo. W drugiej połowie XX wieku znaczący wpływ na krajobraz demonstracyjny wywarło pojawianie się dużych gospodarstw komercyjnych i wejście na rynek dużych firm zaopatrzeniowych w nasiona, maszyny, nawozy i pestycydy. Efekt ten był zauważalny później w byłych krajach socjalistycznych (tj. po 1990), jednak był on szczególnie znaczący i często obejmował działania transgraniczne (np. firmy z Europy Zachodniej organizowały demonstracje w Europie Wschodniej w celu promowania swoich produktów).
Pierwsze, zorganizowane działania demonstracyjne w Portugalii, Hiszpanii i Słowenii pojawiały się na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Kraje te mają zatem stosunkowo krótką historię demonstracji na farmach. Dla wielu krajów lata 90. stały się punktem zwrotnym w realizacji działań demonstracyjnych. W Bułgarii, podobnie jak w wielu krajach Europy Wschodniej, główną przyczyną była strukturalna zmiana gospodarcza i polityczna, w szczególności reorganizacja własności gruntów i przywrócenie praw własności prywatnej. We Włoszech, Grecji i Słowenii w ostatnich dziesięcioleciach nastąpił znaczny spadek działalności demonstracyjnej, głównie z powodu ograniczonego wsparcia publicznego. Natomiast Austria odnotowała wzrost liczby demonstracji w ostatnich latach. W Portugalii wsparcie techniczne dla rozwoju rolnictwa stało się w międzyczasie funkcją wielu spółdzielni i stowarzyszeń rolniczych, charakteryzujących się wysokim stopniem rozdrobnienia i rozproszenia; wyjątkiem jest istnienie sieci lub pewna forma artykulacji i koordynacji między nimi w konkretnych tematach. W wielu krajach działania demonstracyjne w gospodarstwach zyskały nową dynamikę wraz z pojawieniem się rolnictwa ekologicznego (od lat 40. XX wieku w Europie Zachodniej i latach 90. w Europie Wschodniej).
Organizatorzy prezentacji
Obecnie w Europie znajduje się wiele podmiotów (partnerów) organizujących demonstracje: publiczni, prywatni i charytatywni doradcy rolni, instytuty badawcze, instytucje szkolnictwa wyższego, spółki handlowe, organizacje rolnicze i sami rolnicy. W Europie Północnej demonstracje najczęściej organizowane są przez kilka podmiotów, a w Europie Południowej organizowane są samodzielnie przez poszczególne podmioty.
Główni organizatorzy demonstracji różnią się w zależności od kraju, co w dużym stopniu odzwierciedla dostępność finansowanych przez państwo usług doradztwa rolniczego. Ogólnie rzecz biorąc, organizacje doradcze odgrywają ważną rolę w organizacji demonstracji w Europie Północnej i Wschodniej. W krajach bez silnego systemu doradczego (w tym w dużej części Europy Południowej) rolę tę często podejmują instytuty badawcze. Demonstracja dostarczana przez instytucje badawcze jest motywowana (częściowo) wymogiem wykazania wpływu społecznego przez projekty finansowane przez Komisję Europejską. Tam, gdzie to możliwe, organizacje doradcze łączą różne typy podmiotów w celu przeprowadzenia demonstracji. W organizowaniu demonstracji nadal jednak występuje znaczne rozdrobnienie, szczególnie w większych krajach (tj. nie ma żadnych organizacji nadrzędnych integrujących dostępne demonstracje). Rośnie rola spółek komercyjnych (tj. przedsiębiorstw prowadzących demonstracje w celu sprzedaży swoich produktów). Rolnicy odgrywają ważną rolę w organizowaniu demonstracji w całej Europie. Aby przeprowadzić demonstrację, organizatorzy muszą współpracować z gospodarzem. Demonstracje prowadzone przez rolników są znacznie powszechniejsze w niektórych krajach (Belgia, Czechy, Anglia (Wielka Brytania), Finlandia, Niemcy, Norwegia, Rumunia i Szwecja). Stosuje się standardowy zestaw metod demonstracyjnych, w tym różne kombinacje: prezentacje i dyskusje, prezentacje produktów i / lub procesów, wycieczki w terenie i spacery terenowe, próby terenowe i dostarczanie drukowanej literatury. Nowe opcje ‘demonstracji wirtualnej’ za pomocą filmów są testowane pilotażowo na farmie wirtualnej PLAID; filmy prezentujące nowe innowacje są również dostępne online. Na poziomie indywidualnym, demonstracje różnią się w zależności od lokalizacji, rozmiaru, dostępu czasowego, grupy docelowej, podejścia do wdrożenia i tematu demonstracji.
Większość demonstracji jest bezpłatna dla uczestników. Finansowanie demonstracji jest przede wszystkim powiązane z organizatorami demonstracji, którzy z kolei otrzymują fundusze z różnych źródeł (np. rząd, opłaty rolników, firmy prowadzące łańcuch dostaw, organizacje charytatywne dla organizacji pozarządowych, kapitał prywatny). Ogromne różnice występują pomiędzy krajami w fundatorach demonstracji. Na przykład w Chorwacji, na Węgrzech i w Polsce, samofinansowanie jest najbardziej powszechne, podczas gdy finansowanie publiczne lub badawcze jest znacznie bardziej powszechne na Łotwie. Ośrodki doradcze często odgrywają ważną rolę w organizacji demonstracji, ale nie finansują demonstracji bezpośrednio. Rolnictwo ekologiczne jest szczególnym przypadkiem demonstracji w gospodarstwach rolnych. Ogólnie rzecz biorąc, demonstracje w gospodarstwach ekologicznych organizowane są nieproporcjonalnie często (w stosunku do ogólnego odsetka gospodarstw ekologicznych w sektorze rolnym). Rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne są również bardziej skłonni do prowadzenia działań demonstracyjnych niż tradycyjni rolnicy.
Dostęp do demonstracji
Istnieją wyraźne różnice płci wśród uczestników demonstracji w gospodarstwach rolnych w całej Europie. Zarówno w Europie Północnej, jak i Południowej, pokazy demonstracyjne są zazwyczaj zdominowane przez mężczyzn. Demonstracje w Europie Wschodniej są bardziej egalitarne. Wykazano, że przedmiot demonstracji (temat) ma wpływ na proporcje płci, w wyniku czego demonstracje na temat technologii i maszyn są szczególnie zdominowane przez mężczyzn. Kobiety częściej reprezentują większą liczbę osób podczas demonstracji, które koncentrują się na dywersyfikacji gospodarstw, przetwarzaniu produktów rolnych lub marketingu bezpośrednim. Należy zauważyć, że rolnictwo jako zawód, jest zdominowane przez mężczyzn, dlatego należy spodziewać się większej liczby mężczyzn uczestniczących w demonstracjach. Większa równowaga płci jest jednak widoczna w instytucjach organizujących demonstracyjne w gospodarstwach, ponieważ zarówno mężczyźni, jak i kobiety są powszechnie zatrudniani jako personel w organizacjach rolniczych i doradczych. Demonstracje rolnicze w całej Europie są również najczęściej udziałem uczestników w wieku powyżej 40 lat, ponownie odzwierciedlając wiek rolników w tym sektorze. Jednakże z dyskusji w warsztatach ‘ponadregionalnych’ wynika, że uczestnicy demonstracji są zazwyczaj nieco młodsi od średniego wieku rolników (to znaczy, że młodsi rolnicy chętniej w nich uczestniczą). W Rumunii ponad połowa uczestników jest w wieku poniżej 40 lat. Wykształcenie ma również wpływ na udział w demonstracjach: bardziej wykształceni rolnicy częściej biorą udział w demonstracjach. Różnice regionalne zazwyczaj odzwierciedlają gęstość rolnictwa (np. regiony o większej liczbie aktywnych, komercyjnych gospodarstw rolnych mają większe szanse na prowadzenie działalności demonstracyjnej w gospodarstwie). Regiony te są zlokalizowane centralnie, silniej zaludnione i dobrze obsługiwane przez dostawców demonstracji. Demonstracje są mniej powszechne (ale chętnie uczęszczane) w obszarach, które są bardziej oddalone (np. Północna Skandynawia), mają głównie małe gospodarstwa rolne lub mają problemy związane z dostępem (np. wyspy). Wyższa liczba drobnych gospodarstw rolnych również przyczynia się do braku demonstracji dostępnych w Europie Południowej. Uczestnicy warsztatów zgłosili znaczne rozdrobnienie w dostarczaniu demonstracji w gospodarstwach (tj. brak współpracy między zainteresowanymi stronami, sporadyczna dostępność). Odzwierciedla to szeroki zakres dostawców i tematów oraz słabą współpracę pomiędzy rolnikami.
Zleceniodawca i dofinansowanie: Unia Europejska. Więcej informacji: https://www.plaid-h2020.eu/
