Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało poradnik dla rolników z terenów dotkniętych powodzią, dotyczący postępowania z uprawami polowymi. Zasady te są bardzo uniwersalne i – niestety – mogą się przydać jeszcze nieraz w różnych częściach naszego kraju.
Co zrobić, gdy wody powodziowe ustąpią?
Jakiekolwiek prace polowe należy rozpocząć od oględzin terenu i roślin. Resort doradza, by zwrócić szczególną uwagę na objawy chorobowe na roślinach oraz rodzaj naniesionego przez falę powodziową materiału – czy są to osady, namuły, odpady itd.
Jeśli podejrzewamy, że gleba mogła zostać skażona środkami chemicznymi, należy zgłosić to do właściwego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Instytucja udzieli informacji także w innych sprawach związanych z usuwaniem skutków powodzi.
Zalecenia dla upraw polowych
W sytuacji, gdy na polu wszystkie rodzaje upraw zostały zniszczone na skutek fali powodziowej i długotrwałego utrzymywania się wód powodziowych należy:
– przyśpieszyć osuszanie terenu poprzez odprowadzenie wody pozostałej w zagłębieniach terenu – jeśli istnieje taka możliwość;
– wyrównać wyrwy, które powstały w wyniku spływów powierzchniowych;
– usunąć gałęzie i inne nieczystości, które naniosła fala powodziowa;
– w momencie, gdy gleba osiągnie właściwą wilgotność przystąpić do jej mechanicznej uprawy, aby odbudować strukturę i przerwać proces denitryfikacji;
– Uprawę należy wykonać pługiem lub kultywatorem na głębokość 15-30 cm, aby warstwa uprawna uległa napowietrzeniu. Rodzaj i zakres wykonywanych prac zależą od możliwości występujących w danym miejscu.
Na polach, na których nie zebrano roślin należy w pierwszej kolejności – gdy tylko warunki pozwolą na wjazd sprzętem – wykonać zbiór, a następnie orkę. Zebrany plon należy poddać utylizacji. Wyjątkiem jest soja, którą można zaorać na polu. Pola, które były obsiane oziminami – głównie rzepakiem – po zaoraniu można ewentualnie przesiać zbożami ozimymi lub jarymi.
Resort rolnictwa przypomina, że plony zebrane z zalanych upraw nie nadają się do jakiegokolwiek użytku spożywczego. Są zanieczyszczone przez grzyby, które mogą tworzyć groźne mykotoksyny. Utylizację zanieczyszczonych plonów najlepiej przeprowadzić w biogazowniach.
Tereny poddane dużym spływom wody – jak nowozić?
Na terenach, na których doszło do dużych spływów powierzchniowych wód i ich infiltracji w głąb profilu, zwłaszcza na glebach lekkich i średnich, mogą wystąpić znaczne ubytki wapnia, magnezu i potasu. Ministerstwo radzi, aby zwrócić się do Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych z wnioskiem o wykonanie analizy odczynu i ustalenie dawki nawozu wapniowego oraz potasu i magnezu.
Przygotowanie pod zasiewy
Z wszelkimi pracami pod nowe zasiewy należy poczekać aż wilgotność gleby pozwoli na bezpieczne używanie ciężkiego sprzętu. Zalecane jest także obniżenie ciśnienia w kołach ciągników i maszyn. Po wstępnym wyrównaniu powierzchni, w miarę możliwości należy zasilić glebę nawozami fosforowymi i potasowymi. Na podstawie analizy gleby wykonanej przez Stację Chemiczno-Rolniczą należy podjąć decyzję o ewentualnym wapnowaniu gleby. Po siewie nawozów należy przystąpić do wykonania zabiegów uprawowych.
Przygotowanie pól pod rośliny jare
Tam, gdzie istnieje możliwość uprawy poplonu ozimego (żyto i wyka) będzie można uzyskać duży plon biomasy, która wzbogaci glebę po przyoraniu na wiosnę. Taki poplon można wysiać nawet pomimo upływu zalecanego terminu siewu. By uzyskać większy plon biomasy wskazane jest, w miarę możliwości, nawożenie wszystkimi potrzebnymi składnikami.
Wapnowanie na obszarach popowodziowych
W związku z wystąpieniem powodzi mogą pojawić się problemy z zakwaszeniem lub nadmierną alkalizacją gleby. Szczegółowa analiza gleby pozwoli na określenie jej odczynu i zasobności w składniki mineralne, a tym samym na dobranie odpowiednich dawek nawozów. Neutralizację zakwaszenia gleby można przeprowadzić z pomocą wyliczonych na podstawie odczynu dawek wapna nawozowego i wymieszania go z glebą. Szybszy wzrost pH gleby oraz jej sanitację można uzyskać dzięki zastosowaniu wapna tlenkowego.
Wapnowanie może być także odpowiedzią na zanieczyszczenie gleby metalami ciężkimi. Wzrost odczynu gleby ograniczy mobilność metali, ich fitotoksyczność oraz ewentualne przechodzenie do łańcucha pokarmowego i wód gruntowych. Nadmierną alkalizację można neutralizować poprzez dodatek siarki elementarnej, która w stosunkowo krótkim czasie obniża pH gleby.
Zanieczyszczenie gleb i roślin
W wyniku powodzi może dojść do miejscowych silnych skażeń substancjami chemicznymi, w tym pestycydami. Fala powodziowa przechodząc przez składowiska odpadów, wysypiska śmieci, oczyszczalnie ścieków może roznieść szkodliwe substancje z tych miejsc na dużych obszarach – również na użytkach rolnych. Zanieczyszczenia mogą skazić także wody gruntowe i studnie głębinowe. Wskazane są więc regularne kontrole jakości wód i gleb przy pomocy wyspecjalizowanych laboratoriów badawczych.
Muł i osad popowodziowy, które zalegają po ustąpieniu wód także mogą potencjalnie zawierać patogeny i szkodliwe substancje. Dlatego zaleca się stosowanie maseczek i rękawic ochronnych w czasie ich usuwania.
Powódź może też prowadzić do zwiększonego rozwoju patogenów roślinnych, np. grzybów Fusarium, Verticilium czy Botrytis cinerea. Poza samym oczyszczeniem gleby z obumierających i martwych roślin warto rozważyć zastosowanie fungicydów. Wszelkie zabiegi odkażające należy przeprowadzać dopiero po usunięciu resztek roślinnych, zwierzęcych, odpadów i osadu popowodziowego.
