Biologiczna i biotechniczna ochrona roślin przed szkodnikami jest wykorzystywana w uprawach ekologicznych i zrównoważonych. Podczas minionej już XII edycji Targów Sadownictwa i Warzywnictwa TSW 2022 miała miejsce konferencja pt. ” Ogrodnictwo ekologiczne i zrównoważone„, na której dr Michał Pniak z firmy Biocont, omówił szczegółowo tematykę biorozwiązań i stosowanych środków ochrony roślin w zwalczaniu szkodników.
Metody ochrony
Biorozwiązania dzielą się na dwie metody zwalczania szkodników, metodę biologiczną i biotechniczną. Według dr Michała Pniaka, metody biologicznego zwalczania szkodników określa się jako czynne wykorzystanie organizmów pożytecznych do zwalczania szkodników oraz stworzenie tym organizmom korzystnych warunków rozwoju. Jednak, najczęściej wykorzystuje się w tym celu gatunki będące naturalnymi wrogami szkodników roślin, a więc patogeny, pasożyty i drapieżcy (makro i mikroorganizmy). Kolejna to metoda biotechniczna, która polega na wykorzystaniu środków pochodzenia biologicznego poddawanych procesom technologicznym, np. wyciągi, ekstrakty z roślin oraz feromony owadów w celu zwalczania szkodników i chorób.
Czym kieruje się uprawa zrównoważona?
Uprawa zrównoważona jest szerokim pojęciem, jednak głównym założeniem tej zasady jest przestrzeganie warunków integrowanej produkcji oraz integrowanej ochrony roślin. Druga z nich polega na zrównoważonym stosowaniu pestycydów.
Ochrona biologiczna dla upraw ekologicznych jest tym samym, czym chemiczne środki ochrony roślin w integrowanej ochronie roślin. Stanowi ona wierzchołek piramidy, czyli są traktowane, jako ostateczne rozwiązanie w ochronie przed szkodnikami, czy chorobami w tych uprawach – mówi dr M. Pniak.
Wyznaczniki dopuszczenia do obrotu środków ochrony roślin
Warto zaznaczyć, iż nie każdy preparat zawierający mikroorganizmy jest uznawany, jako środek ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Wiele preparatów je zawiera, jednak nie figurują one na liście Środków Ochrony Roślin podawanej przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu.
Środki ochrony roślin zanim zostaną dopuszczone do wykorzystywania w rolnictwie ekologicznym powinny spełniać jednocześnie dwa poniższe warunki:
– muszą być dopuszczone do stosowania oraz posiadać zezwolenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wraz z zatwierdzoną etykietą
– substancja czynna musi znajdować się w wykazie produktów i substancji, które mogą być stosowane w rolnictwie upraw ekologicznych (Rozporządzenie Komisji WE nr 889/2008).
W ocenie dr Michała Pniaka – Wśród czynników, które możemy wykorzystać do zwalczania szkodników są drapieżne i pasożytnicze makroorganizmy takie jak: dobroczynki, błonkówki czy nicienie pasożytnicze, a te według prawa nie wymagają rejestracji w Polsce i UE.
Makroorganizmy można stosować nie tylko w uprawach pod osłonami, przykładem tego jest dobroczynek gruszowiec, który jest wykorzystywany w walce z przędziorkami i roztoczami w uprawach sadowniczych. Metoda ta jest niedroga, a co najważniejsze, skuteczna. Zastosowanie jednej aplikacji może stanowić kluczowe rozwiązanie na wiele lat. Kolejnymi przedstawicielami makroorganizmów są nicienie owadobójcze, które znajdują swe zastosowanie w wielu uprawach, by zwalczać szkodniki bytujące w glebie.
W celu zwalczania takich szkodników jak: larwy ziemiórek, opuchlaków, komarnic, leni, pędraków, wciornastków, itp., które bytują w glebie jak również zimujące gąsienice na drzewach owocowych warto stosować właśnie nicienie owadobójcze.
Biologiczne i biotechniczne środki ochrony roślin
*- Nemapom – środek zawiera nicienie owadów, stosowany do zwalczania owadów na nadziemnych częściach roślin, głównie owocówki jabłkóweczki, przeziernika jabłoniowego, zwójki koróweczki, owocówki śliwkóweczki. W walce z trzema ostatnimi nie mamy do ich zwalczania innych środków biologicznych w uprawach ekologicznych, natomiast nicienie okazują się być skuteczne.
Wśród zarejestrowanych biologicznych środków ochrony roślin znajdujących się w wykazie Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu znajdują się takie, które zawierają wirusy, bakterie, grzyby owadobójcze oraz ekstrakty z roślin. Do preparatów zawierających te substancje aktywne należą:
*- Madex MAX – zawiera wirus granulozy jabłkóweczki i służy do zwalczania owocówki jabłkóweczki. Produkt ten jest stosowany tylko do zwalczania tego szkodnika w uprawie jabłoni i gruszy, jest selektywny i skuteczny.
*- Lepinox Plus – zawiera bakterię owadobójczą, stosowany do zwalczania gąsienic w wielu uprawach roślin warzywnych i sadowniczych, a nawet krzewów ozdobnych, np. bukszpanu.
*- Naturalis – preparat zawiera grzyba owadobójczego, skuteczny w walce z mączlikiem szklarniowym, mszycami, wciornastkami, drutowcami (szkodniki glebowe). Stosowany dotychczas w uprawach pod osłonami.
*- NeemAzal –T/S – preparat biotechniczny, w składzie zawiera azadirachtynę (wyciąg z nasion miodli indyjskiej, zwanej też melią indyjską lub drzewem Neem). Środek ten posiada szerokie zastosowanie zarówno w uprawach gruntowych, sadowniczych jak i pod osłonami.
*- Prev-Am – środek owadobójczy, grzybobójczy i roztoczobójczy, stosowany do zwalczania mączlików, wciornastków, miodówki, przędziorków i szpecieli.
Ciekawym rozwiązaniem, w kontekście zrównoważonej uprawy oraz stosowania dodatkowej metody, która może pomóc ograniczyć ilość stosowanych środków ochrony roślin jest tzw. przynęta pokarmowa. Mowa o combi-protec, czyli adiuwancie, stosowanym wraz z zarejestrowanymi insektycydami. Aplikowany łącznie z preparatami w uprawach sadowniczych poprawia skuteczność zwalczania, Drosophilla suzuki (muszka plamoskrzydła), Rhagoletis cerasi (nasionnica trześniówka) i Rhagoletis cingulata (nasionnica czeremchówka).
Ciągły rozwój i stosowanie biologicznych oraz biotechnicznych środków ochrony roślin to elementarne narzędzia do ochrony upraw ekologicznych i zrównoważonych, bazujących na integrowanej produkcji i ochronie roślin. Preparaty te mogą odgrywać również istotną rolę w aspekcie obniżenia pozostałości chemicznych środków ochrony roślin, poprzez ograniczenia ich stosowania w upraw konwencjonalnych.
