Czym są i czemu służą bezpieczne stanowiska bioremediacyjne? Jak uniknąć skażeń miejscowych powstałych podczas czynności związanych z myciem opryskiwaczy? Jak zapewnić bezpieczeństwo nie tylko podczas czynności związanych z opryskiwaniem upraw ale również przed i po tym zabiegu? Warto o tym wiedzieć i zadbać o przygotowanie odpowiedniego stanowiska służącego do przygotowania oprysku i mycia opryskiwacza
Na świecie funkcjonuje wiele rozwiązań, które mają zapewnić bezpieczne przygotowanie opryskiwacza do zabiegu, jak też jego umycie bez ryzyka skażeń miejscowych gleby i środowiska. Pierwsze takie stanowiska bioremdiacyjne określone jako Biobedy, powstały w Szwecji w 1992 roku. Obecnie istnieje kilka koncepcji związanych z bezpieczną neutralizacją pozostałości ś.o.r. w cieczy pozostającej po myciu opryskiwaczy polegających zarówno na biologicznej neutralizacji pestycydów w systemach bioremediacji (np. Biobed, Phytobac®, Biofilter, Biomassbed) czy też opartych na odparowaniu wody w systemach dehydratacji (np. Heliosec czy Osmofilm). W polskich gospodarstwach funkcjonuje już kilka tego typu systemów, przede wszystkim jednak koncepcji Biobed i Phytobac®. Ciekawym rozwiązaniem dla małych gospodarstw gdzie często wykonywane są zabiegi i konieczne jest mycie opryskiwaczy, jest projekt Vertibaca opracowany w Zakładzie Agroinżynierii Instytutu Ogrodnictwa (IO) w Skierniewicach.
Jeśli chodzi o mycie opryskiwacza po wykonanym zabiegu, najprostszym na to sposobem jest wykonanie tych czynności na polu lub plantacji gdzie wykonywany był zabieg (o ile istnieją odpowiednie do tego celu rozwiązania techniczne), z zachowaniem zasady, że miejsce te powinno być oddalone o co najmniej 30 m od studni, ujęć wody oraz zbiorników i cieków wodnych. Nie należy natomiast mycia opryskiwacza po zabiegu przeprowadzać wielokrotnie w tym samym miejscu, by nie powodować skażenia miejscowego gleby. W gospodarstwach można mycie opryskiwacza przeprowadzić na utwardzonej powierzchni, bez ryzyka przedostania się zanieczyszczeń do gleby. Można też w prosty sposób stworzyć rozwiązanie które pozwoli na neutralizację pozostałości po wykonaniu takich czynności, co potwierdza projekt zrealizowany w Zakładzie Agroinżynierii IO, polegający na opracowaniu stanowiska bioremediacyjnego VERTIBAC. Ideą takiego systemu, stanowiącego tak naprawdę modyfikację koncepcji Phytobac, jest pozbycie się cieczy poprzez jej odparowanie i rozkład pozostałości ś.o.r. przez mikroflorę glebową. Nad zbiornikami wykonano dodatkowo zadaszenie, które z jednej strony chroni przed przedostawaniem się wody opadowej do substratu, z drugiej powoduje nagrzewanie się i bardziej intensywne odparowanie wody. Tego typu rozwiązanie jest i proste i stosunkowo tanie w wykonaniu. Koszty materiałów potrzebnych na wykonanie takiego systemu oszacowano na 2,5 tys. zł.
Koncepcja Phytobac w praktyce
Pierwszy bezpieczne stanowiska do mycia i napełniania opryskiwacza powstały w 1993 roku w Szwecji, gdzie do tej pory stworzono już około 1500 takich stanowisk, podczas gdy we Francji jest ich już koło 2000, a w Polsce zaledwie 20. Ideą takiego bezpiecznego stanowiska, jest odpowiednia organizacja miejsca, gdzie w sposób bezpieczny, bez ryzyka przedostawania się pozostałości pestycydów do środowiska naturalnego, można będzie przygotować do pracy i później umyć opryskiwacz. W Sośnicowicach gdzie przygotowano takie stanowisko oparto je na koncepcji Phytobac®, opracowanego przez firmę Bayer CropScience. Przed rozpoczęciem jego budowy konieczne okazało się uzyskanie pozwolenia na budowę. Generalnie składa się ono z dwóch podstawowych części. Wiata ustawiona została na utwardzonej powierzchni i służy do mycia i napełniania opryskiwacza. Posiada dostęp do wody, a ciecz po myciu odwodnieniem liniowym jest odprowadzana do studzienki zbiorczej. Na drugą część Phytobaca składa się złoże bioremediacyjne, zlokalizowane w wybetonowanym i uszczelnionym zbiorniku (9m x 3m). Złoże ma warstwę 0,7 m i składa się na nie ziemia z pola uprawnego i słoma (3% wagowo). Obok złoża umiejscowiono zbiornik retencyjny na ciecz ( o objętości 2m3), która następnie wprowadzana jest grawitacyjnie do złoża na zasadzie jej rozdeszczowania.
Nad złożem znajduje się ruchomy dach, który zabezpiecza je przed dostępem wody opadowej oraz sprzyja nagrzewaniu się, a wiec efektywniejszemu odparowaniu cieczy. Objętość przygotowanego złoża pozwala zneutralizować w ciągu roku o koło 15 m3 ciekłych pozostałości, co w przypadku stacji w Sośnicowicach jest w pełni wystraczające. Projekt ten choć ma charakter doświadczalny, jest w pełni użytkowany praktycznie do mycia użytkowanych opryskiwaczy i ciągników.
