Panujące w ostatnich tygodniach warunki pogodowe, w tym wysokie temperatury, intensywne okresowe opady deszczu, a nawet miejscami gradobicia, mogą sprzyjać porażaniu roślin kapustnych przez bakteriozy. Ta grupa chorób jest szczególnie trudna w zwalczaniu, bowiem jak dotąd brakuje zarejestrowanych środków ochrony do ich bezpośredniego zwalczania.
Trudna do zdiagnozowania
Pierwsze objawy występowania bakterioz na warzywach kapustnych to zazwyczaj pojedyncze lub placowe wypadanie roślin, co jest spowodowane występowaniem bakterii Xanthomonas campestris. To ona jest sprawcą czarnej zgnilizny kapustnych, atakuje nadziemne części rośliny w każdym okresie jej wzrostu. Niekiedy objawy stwierdza się także na częściach podziemnych niektórych roślin. Szczególnie charakterystycznym symptomem jej występowania jest ściemnienie czy wręcz sczernienie nerwów na żółknących starszych liściach kapusty wykazujących równocześnie pierwsze objawy mokrej zgnilizny. Po pewnym czasie pojawia się rozpad enzymatyczny tkanek, który prowadzi do całkowitego zniszczenia rośliny. W konsekwencji rozpadu gnilnego porażone rośliny wydają bardzo nieprzyjemny, charakterystyczny dla występowania bakterii zapach. Rozkład tkanek nie musi być wyłącznie konsekwencją porażenia roślin przez X. campestris, ale może zostać spowodowany zasiedleniem porażonych tkanek przez liczne bakterie wtórne.
Pierwsze objawy choroby, mogą być trudne do stwierdzenia i prawidłowego zdiagnozowania. Bakterie często wnikają poprzez hydatody rozlokowane na brzegach liści, to właśnie na nich obserwuje się duże, rozległe żółte plamy w kształcie litery V lub u skierowane węższym końcem w kierunku środka blaszki liściowej. Po spodniej stronie liści widoczne są również plamki w postaci małych wodnistych przebarwień. Z czasem chloroza tkanek rozprzestrzenia się dalej, aż do nerwu głównego liścia. Bakterie wnikają bezpośrednio do nerwów, powodując ich wyraźnie dostrzegalne ciemnienie. Z upływem czasu poprzez nerwy liściowe przedostają się do pędu na inne liście. Bakterie mogą również wnikać bezpośrednio do korzeni, ale tylko poprzez zranienia i w warunkach silnego nasycenia gleby wodą.
Skąd się bierze?
Sprawca choroby zimuje na resztkach pożniwnych roślin w glebie i może w niej przetrwać przez dwa lata. Bakteria ta poraża wiele chwastów kapustowatych, m.in. dziką rzodkiew i gorczycę czarną. Pierwotne źródło infekcji stanowią także nasiona. Znane są dwa rodzaje przenoszenia się bakterii z nasionami – wewnątrz okrywy nasiennej oraz na jej powierzchni. Na powierzchni nasion bakterie zachowują żywotność do jednego roku, wewnątrz – kilka lat. Proces chorobowy rozpoczyna się w okresie kiełkowania nasion, kiedy bakterie przedostają się z okrywy nasiennej do komórek wodnych liścieni (hydatody). Rozprzestrzenianiu się choroby w okresie wegetacji i produkcji rozsady sprzyjają: wysoka temperatura oraz uprawa rozsady w monokulturze na tym samym podłożu w inspekcie lub na rozsadniku. W okresie wegetacji bakteria wnika przez wszelkie zranienia tkanki oraz naczynia wodne (hydatody) znajdujące się na krawędziach liści. W okresie deszczowej pogody lub na plantacjach często nawadnianych, zwłaszcza gdy temperatura dochodzi do 27-30°C objawy choroby mogą pojawiać się już po 10-12 dniach od zakażenia.
Szkodliwość choroby bakteryjnej jest bardzo wysoka, zwłaszcza w okresie przedzbiorczym. Czernienie wiązek przewodzących liści może rozprzestrzeniać się po całej roślinie, powodując czernienie liści, a następnie szybkie gnicie tkanki wywołane wtórnie przez bakterię Erwinia spp. Porażone bakterią główki kapusty nie nadają się do przechowywania i kwaszenia.
Profilaktyka
Miejsca produkcji rozsad powinno się lokalizować z dala od roślin kapustowatych, zimujących w polu (np. rzepak). Trzeba przestrzegać prawidłowego zmianowania roślin, tj. zachować 3-4 letnią przerwę w uprawie roślin kapustowatych na tym samym stanowisku. Wysiewać nasiona zdrowe, o wysokiej jakości, zaprawione chemicznie. Do produkcji rozsad używać zdrowego podłoża, najlepiej po dezynfekcji termicznej lub chemicznej.
Bezpośrednia walka z bakteriozami jest trudna a wręcz niemożliwa, bowiem w programie ochrony nie ma katulanie środków zarejestrowanych przeciwko chorobom bakteryjnym. Chorobie można zapobiegać poprzez pewne działania. Biologiczny preparat Serenade ASO zawierający bakterie Bacillus subtilis jest w stanie zapobiec występowaniu bakterioz, pod warunkiem że jest stosowany zapobiegawczo i grzyby B. subtilis skolonizują rośliny uprawne wcześniej niż patogen.
Bezpośrednio ograniczyć można występowanie bakterioz w uprawie poprzez opryskiwanie preparatem Huwa San TR50, zawierający nadtlenek wodoru z dodatkiem jonów srebra służący do stymulacji rozwoju. Zaletą preparatu jest możliwość stosowania go przed zbiorami, gdyż nie ma okresu karencji. W uprawie warzyw kapustnych Huwa San można stosować już do zaprawiania (moczenia nasion) – stężenie 0,3% przez 1 minutę. Podczas produkcji rozsady zalecane jest opryskiwanie rozsady w stężeniu 0,05-0,1% i w podobnym stężeniu traktowanie roślin po wysadzeniu w polu. Ostatnie zabiegi zalecane są przez producenta na 2-3 tygodnie przed zbirem, kiedy to można zastosować już wyższe stężenie preparatu 0,1-0,2% (1-2 l/ha).
Również używanie nawozów zawierających cząsteczki nanosrebra może pomóc w zapobieganiu bakteriozowm. Mowa tu o produktach Viflo Cal S oraz Viflo Cu. Innowacyjność nawozów Viflo polega na zastosowaniu nanotechnologii. Bardzo małe rozmiary pozwalają na przemieszczanie się nanocząsteczek po całej roślinie. Wapń, a także Cu wchodzące w skład tych nawozów występują w połączeniu z cząsteczkami nanosrebra, co zapewnia zdecydowanie szybsze pobranie tych pierwiastków i ich przemieszczenie się w roślinie. Nanocząsteczki zapewniają dodatkowo lepsze natlenienie komórek roślinnych, aktywizują procesy życiowe roślin, takie jak fotosynteza, oddychanie, pobieranie i transport w roślinie składników pokarmowych, oraz stymulują mechanizmy obronne roślin. Srebro koloidalne jest znane ze swoich właściwości fitosanitarnych w stosunku do bakterii. Główny mechanizm działania srebra na komórkę bakterii polega na jej szczelnym otoczeniu i ograniczeniu możliwości poruszania się. Taka bakteria nie może budować nowej ściany komórkowej, przylegać do innych komórek ani przekazywać informacji genetycznej oraz traci możliwość oddychania, gdyż dochodzi w niej do zakłócenia przepływu elektronów.
Kolejną grupą nawozów stymulujących mechanizmy obronne roślin są nawozy należące do rodzaju fosforynów. Poza ich dodatnim wpływem na różne procesy fizjologiczne roślin fosforyny dodatkowo wpływają na zwiększenie ich odporności na niekorzystne warunki atmosferyczne i siedliskowe, tym samym stymulują również mechanizmy obronne roślin. Bardzo dobre działanie wspomagające ochronę przed chorobami bakteryjnymi wykazuje preparat Fosfiron Mg zawierający 40% P, 10% Mg, 0,5% Ca.
